نوشتار پیش رو بخشی از تلاش و پژوهش گردآورندگان این اثر در جهت پیشرفت و تعالی ایران‌زمین است که همانا تحقق آن در زمینه‌های علمی و اقتصادی، موجب سربلندی و سرافرازی مردمان این سرزمین خواهد بود. بهره‌گیری از ذخایر و منابع عظیم کشور و حفظ و صیانت از این ذخایر، راهی به‌سوی سرآمدی ایران‌زمین در میان ملل دیگر است و دستیابی به این مهم خود در گرو شناخت منابع از طریق ثبت و نگهداري داده¬هاست. ثبت و نگهداري داده‌ها نخستین گام در بهره‌وري و استفاده بهينه از منابع موجود و سرآغازی بر توسعه صنعتي و اقتصادي کشور می‌باشد. در کشورهای دارای ذخایر و پتانسیل‌های بالقوه‌ی معدنی، بخش معدن و صنایع معدنی ایفاگر نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی آن‌هاست؛ چرا که این بخش و صنایع پایین دستی آن محور توسعه قلمداد می‌شوند. ایران نیز از جمله کشورهای معدنی جهان است که از وضعیت مناسبی در زمینه ذخایر بالقوه معدنی برخوردار است، اما با وجود ذخایر خدادادی بی‌شمار، ایران هنوز تا بهره‌برداری مطلوب از پتانسیل‌های بخش معدن و صنایع معدنی راهی طولانی در پیش دارد که همانا لازمه رسیدن به قله مطلوب، تبیین درست وضعیت معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کنونی کشور و شناخت وضعیت معادن در استان‌های کشور است. امید است توجه دولت‌مردان این سرزمین در راستای سیاست‌گذاری مناسب در این حوزه آغازگر مسیر تحول و بالندگی ایران‌زمین باشد.

واحد مطالعاتی هشتگرد به عنوان یکی از محدوده های مطالعاتی حوزه آبریز دریاچه دشت نمک از شمال به کوه های البرز از جنوب به رشته کوه های مرکزی از مغرب به دشت قزوین و از شرق به دشت کرج محدود می شود. شرایط اقلیمی، توزیع نامناسب زمانی و مکانی بارندگی و بهره برداری بی رویه از آبخوان های زیرزمینی از یک سو و عدم رعایت قوانین و مقررات توزیع عادلانه آب از سوی دیگر شماری از دشت های کشور را با بحران کم آبی و پدیده فرونشست زمین مواجه نموده است. در این گزارش به تعیین میزان و چگونگی تاثیر عامل های زمین آبشناسی در شکل گیری پدیده فرونشست زمین پرداخته شده است.

یکی از علتهای فرونشست زمین افت سطح آب زیر زمینی می باشد. سازمان نقشه برداری کشور بر اساس انجام تراز یابی های دقیق در سال 1374،1382،1380 یک ناحیه فرونشست زمین را در جنوب غرب دشت تهران شناسایی نمودند. بررسی های این سازمان نشان داد طی 8سال بطور متوسط 31 سانتی متر فرونشست زمین در منطقه رخ داده است. بیلان آب زیر زمینی یکی از انواع بیلان است که به بررسی مولفه هایی که موجب وارد شدن آب به آبخوان یا خارج شدن آن می شوند می پردازند.در این گزارش بیلان آب زیرزمینی محدوده فرونشست زمین در جنوب غربی دشت تهران بر اساس آمار و اطلاعات موجود بررسی قرار می گیرد.

طبق تعريف انستيتو زمين شناسى ايالات متحده، پديده فرونشست زمين شامل فروريزش يا نشست رو به پائين سطح زمين است که مى تواند داراى بردار جابجايى افقى اندک باشد. حرکت از نظر شدت، وسعت و ميزان مناطق درگير محدود نمى باشد و فرونشست مى تواند در اثر پديده هاى طبيعى زمين شناختى مانند انحلال، آب شدگى يخها و تراکم نهشته ها، حرکات آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمين و يا فعاليتهاى انسانى نظير معدنکارى، برداشت آبهاى زيرزمينى و يا نفت ايجاد شود. از نظر يونسکو اين پديده عبارت است از فروريزش يا نشست سطح زمين که به علتهاى متفاوتى در مقياس بزرگ روى مى دهد. به طورمعمول اين اصطلاح به حرکات قائم رو به پايين سطح زمين که مى تواند با بردار اندک افقى همراه باشد، گفته مى شود. پديده يادشده، زمين لغزه ها را (بدليل اينکه حرکت آنها داراى بردار افقى قابل توجهى مى باشد) و همچنين نشست در خاکهاى دستى را شامل نمى شود.

ﺳﺪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﻘﺶ ﺣﻴﺎﺗﻲ در ﺗﺎﻣﻴﻦ آب ﺷﺮب و ﻛﺸﺎورزي از ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋه ي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻛﻼن ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻴﻤﻪ ﺧﺸﻚ و ﺟﻤﻌﻴﺖ زﻳﺎد داراي ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ زﻳﺎدي اﺳﺖ. ﺳﺪ ﻟﺘﻴﺎن واﻗﻊ در 35 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﺗﻬﺮان و از ﻧﻮع ﺑﺘﻨﻲ ﭘﺎﻳﻪ دار ﺑﺎ دو ﺑﺨﺶ ﺟﺎﻧﺒﻲ وزﻧﻲ اﺳﺖ. ﺳﺪ در ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﺮد ﺷﺪه و ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﮔﺴﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﺸﺎء ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﻲ رﺧﺪاد زمین لغزش درﻳﺎﭼﻪ ﺳﺪ ﻟﺘﻴﺎن وﺟﻮد ﺗﻮده ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار (ﻣﻮرن)، ﻧﻔﻮذ ﻧﺰوﻻت ﺟﻮي و اﻓﺰاﻳﺶ وزن ﺗﻮده و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﻲ ، ﺧﺎك ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ، ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﺑﺎﻻدﺳﺖ داﻣﻨﻪ ﻧﻴﺰ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮﻋﻲ ﻣﺤﺴﻮب میﮔﺮدد. در این گزارش ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﻞ رﺧﺪاد زﻣﻴﻦ ﻟﻐﺰش در ﭘﻬﻨﻪ آﺳﻴﺐ دﻳﺪه ﭘﺮداﺧﺘﻪ و در اداﻣﻪ راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﻬﺖ ﭘﺎﻳﺪاري و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺗﻮده ﻣﺘﺤرک را بیان می ﺳﺎزد.

بارشهای بهاری و بویژه اردیبهشت ماه 8931 در گستره شمشک و دربندسر، موجب رخداد زمینلغزش و بسته شدن مسیر میگون به دربندسر در ورودی دربندسر شد. با بررسی های انجام شده مشخص گردید دامنه مورد نظر پیشتر شاهد لغزش بوده است و از این رو زمین لغزش فعلی یک رخداد ثانویه است. بررسی های مکانیک خاکی نشان داد خاک در رده SC رس سیلتی در رده بندی یونیفاید قرار دارد. براساس دادههای به دست آمده نیاز است برای پیشگیری از لغزشهای آینده، دیوار حائل (سازه نگهبان) در امتداد دامنه ساخته شود.

ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ اﻳﺮان، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖزﻣین ساﺧﺘﻲ و ﻟﺮزه ﺧﻴﺰي زﻳﺎد، وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺘﻨﻮع زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ و اﻗﻠﻴﻤﻲ، ﻋﻤﺪه ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﻲ را ﺑﺮاي ﺑﺮوز ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻲ از زﻣین لغزش ﻫﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨد. در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن ﻫﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﺷﺪﻳﺪ، ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮاﻳﻲ و ﻣﺠﺎورت ﺑﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﺴﻠﻲ ﻛﻮاﺗﺮﻧﺮي و ﻓﻌﺎل، ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ روﻳﺪاد ﻟﻐﺰش را دارا ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ . در این گزارش به ﻣﻌﺮﻓﻲ و اﻃﻼع رﺳﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺮ ﺧﻄﺮ، پیرامون منطقه حاجی آباد واقع در شهرستان شمیرانات استان تهران پرداخته شده است.

گستره مطالعاتی کرج بعنوان یکی از محدوده های مطالعاتی حوزه آبریز دریاچه نمک از شمال به کوه های البرز از جنوب به رشته کوه های مرکزی از مغرب به دشت هشتگرد و از شرق به دشت تهران محدود می شود. در این گزارش بررسی های هواشناسی، اقلیم، زمین شناسی و زمین آب شناسی منطقه مورد مطالعه قرار گرفته تا با استفاده از نتایج این بررسی ها بتوان نقش عوامل موثر بر پدیده فرونشست را در منطقه مورد مطالعه تعیین کرد.

ﺑﺮداﺷﺖ بی روﻳﻪ و ﺑﺪون ﻧﻈﺎرت ﺻﺤﻴﺢ از آب ﻫﺎي زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ در ﺳﺎل ﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد اﻓﺖ ﺷﺪﻳﺪ آب و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺸﺴﺖ زﻣﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ. در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﻧﺸﺴﺖ زﻣﻴﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﻓﺖ ﺳﻄﺢ آﺑﻬﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ در بسیاری از آﺑﺨﻮان ﻫﺎي ﻛﺸﻮر ﮔﺰارش ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ . ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﺗﻬﺮان و ﺑﻪ ﻃﻮر عمده در دﺷﺖ ﺷﻬﺮﻳﺎر ﻗﺮار دارد. هدف از این گزارش ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت ژﺋﻮﺗﻜﻨﻴﻜﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪه ﻓﺮوﻧﺸﺴﺖ در استان تهران است.

از دیدگاه زمین شناسی مهندسی، زندگی شهري و روستایی در تهران به عنوان یکی از پرجمعیت ترین پایتختهاي جهان، بدون بهره گیري از یک الگوي توسعه مناسب، موجب افزایش ریسک میگردد. ساخت و سازهاي صورت گرفته در حریم گسلها، مکانهاي پرشیب، حاشیه رودخانهها، دهانه درهها و ساختگاههاي ناپایدار، شاهدي بر این مدعاست. توسعه سامانههاي شهري مدرن در مناطق پرشیب در پهنهي شمالی شهر تهران از جمله مسائل حائز اهمیت در زمین شناسی مهندسی است که بایستی قبل از وقوع هرگونه مخاطراهاي، مورد توجه ویژه قرار گیرد.