ثبت شده توسط ریحانه شریفی | ثبت: 2020-09-16 10:55:43.0 | ویرایش: 2023-09-02 13:40:29.0 | دسته بندی: 250k
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در راستای وظایف سازمانی، نقشه های زمین شناسی و گزارشهای توصیفی مرتبط با نقشه ها را در مقیاس 250 هزارم تهیه نموده است. گزارش حاضر، خلاصه ای از گزارش نقشه زمين شناسي ورقه 1:250000 سرخس به منظور شناخت کلی از محدوده مطالعاتی می باشد. همچنین دریافت و خرید لایه های رقومی و رکوردهای اطلاعاتی تکمیلی این برگه از طریق سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ به آدرس http://csw.ngdir.ir قابل دسترس است.
گزارش نقشه 1:250000سرخس
منطقة زير پوشش ورقه 1:250000 سرخس، در محدوده مختصات جغرافيايي طولهای 60 درجه تا 61 درجه و 30 دقیقه شرقی و عرض هاي جغرافيايی 36 تا 37 درجه شمالی واقع است.
چينه شناسی
قديمي ترين واحدهاي سنگي دگرگونه مربوط به قبل از تریاس مي باشد كه شامل شيل، ماسه سنگ، كنگلومرا و سنگهاي ولكانيكي مي باشد که بر روی آنها واحد سنگی آق دربند جای گرفته است.
سازند كشف رود
سازند كشف رود در اين محدوده از شيلهاي سبز و خاكستري رنگ به همراه كمي ماسه سنگ كه گاهي بصورت تناوب با شيلها ديده مي شود پديد آمده است. لايه هاي ماسه سنگي در بخش‌هاي بالائي اين واحد از گسترش بيشتري برخوردارند. روستاي آق دربند و قلعه سنگي رخنمون اين واحد سنگي را به نمايش گذاشته است. بر اساس آمونيت هاي یافت شده در آنها مجموعه سازند كشف رود به سن باژوسين بالائي و باتونين پائيني در نظر گرفته می شود.
سازند مزدوران
اين سازند به سه عضو گروه بندي شده كه هر عضو نيز از رخساره هاي سنگ شناختي گوناگون پديد آمده است . این سازند در ادامه به سوي جنوب خاور به مزدوران تبديل مي شود و در ادامه اين واحد نيز با تغيير ژرفاي حوضه رسوبگذاري به واحدي ماسه سنگي تبديل مي شود كه هيچگونه اثري از واحدهاي سنگ آهكي و دولوميتي در آن برجاي نمي¬ماند كه شامل تناوبي از سنگ آهك ـ دولوميت ـ شيل ـ ماسه سنگ ـ سنگ آهك رسي و سنگ آهك چرت دار سنگ آهكهاي ضخيم لايه تا توده اي اواوليتي به رنگ روشن و دولوميت هاي نخودي رنگ است. سنگواره هاي ذره¬بيني بدست آمده از این سازند سن ژوراسيك پسين را برای آن معرفی می نماید .
سازند شوريجه
نهشته هاي قاره اي سازند شوريجه در اين محدوده در برگيرنده شيل¬ها و ماسه سنگهاي قهوه اي متمایل به قرمز، كنگلومراي قرمز, كمي سنگهاي كربناتي و سنگ گچ قرمز رنگ است. در محدوده اين ورقه ضخامتي متغير از اين سازند در نواحي مختلف مشاهده مي شود. كمترين ضخامت آن در تنگه شمال روستاي آق دربند و بيشترين ضخامت آن در تنگه شمالي روستائي شوريجه قابل مشاهده است .
از نمونه هاي گرفته شده از اين سازند فسيل شاخصي بدست نيامده، ولي با توجه به فسيل هاي بدست آمده از سازند مزدوران، كه سن اين سازند را تا ژوراسيك پسين معرفي نموده است، سن سازند شوريجه مي بايست متعلق به نئوكومين باشد.
سازند تيرگان
اين سازند شامل سنگ آهكهاي اواوليتي، سنگ آهك رسي، سنگ آهك اوربيتولين دار و سنگ آهك است. سطح تماس زيرين و زبرين اين سازند با تغيير رخساره ناگهاني همراه است و فرسايشي و هم شیب است در نمونه¬هاي مطالعه شده از اين سازند سنگواره هاي ذره بيني ديده شده است كه ديرينه بارمين ـ آپسين را بدان نسبت مي دهد.
سازند سرچشمه
سازند سرچشمه از دو بخش پديد آمده است بخش زيرين شامل مارنهاي خاكستري و خاكستري مايل به سبز است كه در سطح فرسايش بصورت مدادي ديده مي شود. بخش زبرين آن از شيل هاي تيره رنگ, سنگ آهك هاي نازك تا متوسط لايه فسيل دار كه بصورت متناوب قرار گرفته اند پديد آمده است. اين سازند با سازندهاي زبرين و زيرين خود به گونه هم شيب و پيوسته جاي گرفته است. همبري زبرين آن را شيلهاي سازند سنگانه تامين كرده است. ضخامت آن در مناطق گوناگون گسترش ورقه متغير است. نمونه‌هايي كه از واحد سنگ آهكي اين سازند برداشته شده بیانگر سن آپسين (Aptian) می باشد.
سازند سنگانه
اين سازند از شيلهاي يكنواخت خاكستري رنگ و تيره گرائيده به سبز همراه با لايه هاي بسيار نازكي از سيلت سنگ و ماسه سنگ پديد آمده است. درون شيلهاي اين سازند كنكرسيون هاي كوچك و بزرگ به فراواني يافت مي شود كه در برخي از اين كنكرسيون ها سنگواره هاي آمونيتي هسته آن را تشكيل مي دهد.
اين سازند به علت نرم بودن مواد سازنده آن ريختار به نسبت همواري را پديد آورده است. همبري زيرين و زبرين آن با سازندهاي همجوار بگونه پيوسته و هم شيب است، وجود فسيلهاي آمونيت بیانگر سن آپسين بالائي تا آلبين زيرين می باشد.
سازند آتامير
سازند آتامير از دو بخش پديد آمده است, بخش زيرين آن از ماسه سنگهاي سبز رنگ گلوكونيت دار و بخش بالايي آن از شيل هاي سبز زيتوني گلوكونيتي دار كه لايه هاي ماسه سنگ كم ضخامت نيز در آن ديده مي شود، برخوردار است. همبري زيرين آن با سازند سنگانه تدريجي و هم شيب و با سازند آب دراز بصورت ناپيوسته و هم شيب است. بخش زيرين اين سازند به علت وجود ماسه سنگها كه در بعضي نقاط كمي آهكي نيز شده و در برابر فرسايش پایدارتر است. بخش برجسته و شيلي آن به علت فرسايش پذيري بيشتر، نقاط پست‌تر منطقه را پديد آورده است. ماكروفسيل هاي بدست آمده از بخش زبرين اين سازند در منطقه باغك، سن تورونين مياني را نشان مي دهد.
سازند آب دراز
اين سازند از شيلهاي خاكستري روشن مايل به آبي و سنگ آهكهاي چاكي به رنگ سفيد مايل به زرد حاوي اينوسراموس فراوان است. بخش مياني آن را شيلهاي خاكستري روشن مايل به آبي تشكيل مي دهد، سطح همبري آن با سازند زيرين هم شيب و فرسايشي و با سازند زبرين بصورت پيوسته و هم شيب است. بيشترين گسترش آن كه حدود 320 متر ضخامت دارد در منطقه پادها و كمترين گسترش آن با حدود 190 متر ضخامت در منطقه مزدوران قرار دارد.
سازند آب تلخ
سازند آب تلخ از شيلهاي آهكي به رنگ خاكستري مايل به آبي همراه با لايه هايي از مارن هاي خاكستري تا آبي رنگ پديد آمده است، در قسمت هاي زبرين اين سازند لايه هاي ماسه سنگي نيز نمايان مي شوند كه به تدريج به ماسه سنگ هاي سازند نيزار تبديل مي شود. همبري اين سازند با سازند آب دراز پيوسته و هم شيب و با سازند نيزار تدريجي و هم شيب است. ضخامت آن در نقاط مختلف گسترش محدوده متغير است و از حدود 1250 متر در منطقه پادها تا حدود 700 متر در منطقه شوريجه در تغيير است.
سازند نيزار
سازند نيزار بطور عمده از ماسه سنگهاي ضخيم لايه گلوكونيتي، شيلهاي خاكستري مايل به سبز و شيلهاي آهكي بوجود آمده است. ماسه سنگهاي اين سازند داراي جورشدگي متوسط تا خوب¬اند و چينه بندي چلیپایي در آن بسيار ديده مي‌شود. همچنين وجود آثار فسيلي فراوان از ديگر ويژگي اين سازند است. همبري آن با واحدهاي زيرين و زبرين بصورت هم شيب و تدريجي است. سن ماستريشتين براي آن در نظر گرفته شده است.
سازند كلات
اين واحد شامل لايه سنگ آهك ماسه اي است كه سطح همبري سازند كلات با سازند نيزار پيوسته و هم شيب و با سازند پستليق ناپيوسته و هم شيب است. از آنجا كه سازند پستليق ماهيت قاره اي دارد، امكان نبود چينه نگاري ميان اين دو سازند وجود دارد. كه سن آنها ماستريشتين در نظر گرفته شده است.
سازند پستليق
اين سازند در برگيرنده شيل هاي قهوه اي و قرمز رنگ، رس سنگ، ماسه سنگ ريز دانه با جورشدگي خوب و گردشدگي ضعيف، كنگلومرا با قلوه هاي ريز و درشت و تبخيريهاي گوناگون است. سطح همبري زيرين اين سازند در اين منطقه هم شيب و ناپيوسته و سطح همبري زبرين آن با سازند چهل كمان هم شيب و تدريجي است. سن اين سازند با توجه به اينكه در ميان سازند كلات و چهل كمان قرار گرفته، پالئوسن زيرين در نظر گرفته شده است.
سازند چهل كمان
سازند چهل كمان از سنگ آهك بيوميكريتي سفيد تا كرم رنگ، سنگ آهك ماسه اي و سنگ آهك دولوميتي، ماسه سنگ آهكي و كمي مارن و گچ پديد آمده است. سطح همبري اين سازند با سازندهاي زيرين و زبرين بصورت هم شيب و همساز است، كه ديرينه پالئوسن بالائي به آن نسبت داده شده است .
سازند خانگيران
اين سازند از شيلهاي آهكي به رنگ سبز و خاكستري، ماسه سنگهاي آهكي خاكستري مايل به سبز، شيل و فورش سنگهاي سبز رنگ كه از فرسايش پذيري زيادي برخوردارند تشكيل شده و جوانترين واحد سنگي حوضه رسوبي كپه داغ است كه در محيط دريايي رسوب كرده است. بيشترين گسترش اين سازند در ضلع شمال خاوري محدوده در دشت سرخس است. نانوفسيلهاي بدست آمده از اين سازند شاخص ائوسن پائيني است.
لایه هاي قرمز ميوسن
اين انباشته ها دربرگيرنده سنگهاي آواري، كنگلومرائي، ماسه سنگي و مارن هاي قرمز رنگ است كه بصورت دگرشيب در منطقه مزداوند لايه هاي سازندهاي قديمي منطقه را پوشانده است. اين انباشته هاي قاره¬اي سرخ رنگ پس از فازهاي كوهزائي پديدار شده و بصورت مارن هاي قرمز رنگ، كمي كنگلومرا، ماسه سنگ بر روي شيلهاي سازند كشف رود در منطقه جنوب مزداوند قرار گرفته است.
نهشته هاي كواترنر شامل نهشته هاي پادگانه ها و مخروط افكنه هاي آبرفتي قديمي، نهشته‌هاي لسي، پادگانه هاي آبرفتي و مخروط افكنه هاي جديد، پهنه تراورتن، رسوبات بستر رودخانه، زمين هاي كشاورزي، دق¬هاي رسي نمكي و تپه هاي ماسه اي كهن¬ترين نهشته هاي كواترنر را كنگلومراهاي تشكيل داده اند كه بيشتر از قلوه سنگ هاي آهكي سخت نشده با جور شدگي بد بوجود آمده اند .
زمين شناسي اقتصادي
وجود لايه هاي گچ (ژيپس) درون سازندهاي پستليق و مزدوران محل هاي مناسبي را براي استخراج آن مهيا نموده است كه در منطقه اهالي نسبت به استخراج و استفاده از آن اقدام كرده اند. از سنگ آهكهاي سازند تيرگان و چهل كمان براي پخت آهك و مصرف آن در بنائي استفاده مي شود.
وجود هيدروكربورها، به بويژه گاز، در منطقه خانگيران و وجود ذخاير عظيم گاز در تاقديس خانگيران كه با كشور همسايه تركمنستان مشترك است، مهمترين قطب اقتصادي را در منطقه بوجود آورده است. پالايشگاه گاز خانگيران كه گاز چاه¬هاي اين منطقه را تصفيه مي نمايد، مناطقي گسترده از استان خراسان و مازندران را تحت پوشش قرار داده و سوخت مردم از گاز اين منطقه تآمين مي¬شود.
افزون بر آن، حجم زيادي از گوگرد توليدي اين واحد به مصارف بخش صنعتي مي رسد و بخشي از آن صادر مي شود. توليد گاز مايع نيز از ديگر محصولات اين واحد است.
