ثبت شده توسط ریحانه شریفی | ثبت: 2020-09-14 12:00:29.0 | ویرایش: 2023-09-02 13:53:42.0 | دسته بندی: 250k
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در راستای وظایف سازمانی، نقشه های زمین شناسی و گزارشهای توصیفی مرتبط با نقشه ها را در مقیاس 250 هزارم تهیه نموده است. گزارش حاضر، خلاصه ای از گزارش نقشه زمين شناسي ورقه 1:250000رفسنجان به منظور شناخت کلی از محدوده مطالعاتی می باشد. همچنین دریافت و خرید لایه های رقومی و رکوردهای اطلاعاتی تکمیلی این برگه از طریق سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ به آدرس http://csw.ngdir.ir قابل دسترس است.
گزارش نقشه 1:250000 رفسنجان
منطقه مورد مطالعه در جنوب خاوری ایران در استان کرمان و در مختصات جغرافیایی طولهای 55 درجه و 30 دقیقه تا 57 درجه شرقی و عرضهای 30 تا 31 درجه شمالی جای دارد. ناحیه مورد بررسی در محدوده ساختاری ایران مرکزی و اروميه-دختر قرار گرفته است.
چینه شناسی
سری مراد به شکل بقایای یک تاقدیس خرد شده قدیمی با محوری در راستای شمال شرق – جنوب غرب گسترش یافته است. سنگ های مربوطه از نوع شیل، ماسه سنگ، شیل ماسه ای، شیل رسی وکوارتزیت می باشد. سن سری مراد پرکامبرین پسین تا اوایل پالئوزوئیک تشخیص داده است. نهشته های سازند مراد در مناطق غرب روستای شاهرخ آباد و شمال روستای عباس آباد رخنمون دارد.
نهشته های نسبت داده شده به سری ریزو با ضخامت هایی متغیر و رخساره های سنگی متنوع، بیشتر در شمال کوه کله گاو و غرب شاهرخ آباد، کوه زهره رنگ، شمال دره پایین رخنمون دارند و با ناپیوستگی مشخص فرسایشی بر روی سنگ های قدیمی تر قرار گرفته اند. سری ریزو متشکل از کوارتز، کنگلومرا، آرنایت، مارن ماسه ای، توف اسیدی، دولومیت، سنگهای آتشفشانی و گرانیت دانه درشت می باشد. بر روی سری ریزو به صورت ناهمساز سری دزو قرار دارد.
برونزدهای سری دزو با رخساره های متنوعی دیده می شود و تقریبا در تمامی آنها گچ حضوری مستمر داشته است و بر حسب نقاط مختلف شیل، سنگ آهک، درون لایه های ماسه سنگ و دولومیت در آن مشاهده شده است. نهشته های سری دزو در منطقه شرق جلال آباد و شمال عباس آباد برونزد دارد.
در این منطقه تغییر رخساره های جانبی سری دزو به شكل دولومیت هایی مشابه و هم ارز بخشی از سازند سلطانیه دیده می شوند كه معادل زمانی بخش هایی از سازند سلطانیه البرز در نظر گرفته شده اند. نبود رسوبی و دوره فرسایشی بلند مدت پس از رسوب گذاری سری ریزو را می توان ناشی از تاثیر جنبش های زمین ساختی مرتبط با كوهزایی بایكالین در منطقه دانست. در برخی نقاط قاعده، كم و بیش دولومیت سنگ آهک دولومیتی هم ارز سازند سلطانیه با ناپیوستگی زاویه دار بر روی سری ریزو قرار گرفته است. در نقاط دیگر، اگر چه اختلاف شیب محسوس مشاهده نمی گردد و لیكن وجود ناپیوستگی فرسایشی محرز است.
دولومیت های مزبور بر روی ریولیت های رأس سری ریزو و در زیر شیل ها و ماسه سنگ های هم ارز سازندهای زاگون و لالون مشاهده شده است. رسوبات سازندهای زاگون و لالون در مناطق غرب کوه نو، غرب علی آباد، غرب جرجافک، جنوب کوه زهره رنگ رخنمون دارد.
در منطقه مورد مطالعه نهشته های هم ارز سازند میلا در تمامی برش های چینه شناسی، در زیر نهشته های اوردویسین و بر روی كوارتزیت های قاعده ای مشاهده شده است و نظیر آنجا، در نقاط متعددی به دو بخش دولومیتی و ستیغ ساز فوقانی و بخش نرم فرسایش تر تحتانی قابل تقسیم بندی بوده است. منتهی با ضخامت هایی به مراتب كمتر از باقی مناطق، و به این ترتیب در این ورقه نیز نهشته هایی بر روی رسوبات كامبرین میانی بر جای گذاشته شده است كه كامبرین بالایی را نیز شامل می گردد و نظر به دیده شدن نهشته های نرم فرسایش قاعده اوردویسین بر روی دولومیت های فوقانی، روی هم رفته نهشته های مورد بحث با سازند میلا هم ارزی كامل تری را نشان می دهند. رسوبات سازند میلا در منطقه شمال غرب اودرج، شمال کوه سر تخت رخنمون دارد.
نهشته های پیش رونده اوردویسین و نبودهای رسوبی در قاعده، بر روی دولومیت های كامبرین بالایی قرار گرفته اند. در برش چینه شناسی طبقات شیلی، ماسه سنگی نازك لایه، سنگ آهک، دیاباز و گابرو تشكیل شده است.
در سازند پادها گچ دیده نمی شود و یا بسیار جزیی است و سازند مزبور بیشتر از ماسه سنگ و كوارتزی گاهی همراه با درون لایه های دولومیتی وسنگ آهكی است. و در قسمت های تحتانی تا میانی، سازند پادها سرشار از انواع فسیل ها می باشد كه به توسط ف. گلشنی بزرگ سنگواره های به سن سیلورین پسین برای آنها تشخیص داده شده است. درون لایه های آهكی افق های بالاتر نیز سرشار از باز و پایان است ولیكن انواع به سن دونین پیشین آنها فراوان تر ودرشت تر گردیده و بر عكس فسیل های تیپ سیلورین به مراتب كمتر گردیده اند و لذا دونین (پیشین) بودن آنها قابل قبول تر است. به این ترتیب بخش های تحتانی سازند پادها برش مزبور به شكل لایه های حد واسط بوده و مرز بین سیلورین و دونین در داخل طبقات آن قرار گرفته است. نهشته های سازند پادها در مناطق جنوب هم سیچ، جنوب کوه نو، غرب کوه سرخ، کرشک، شرق و غرب کوه بادامو، اطراف زرند رخنمون دارد.
سازند سیب زار دارای طبقات دولومیتی تیره رنگ شاخص و هم ارز این سازند در معدودی از رخنمون های منطقه با ضخامت هایی كم و غالبا به صورت عدسی هایی غیر ممتد، در حد فاصل سازندهای پادها و بهرام شناسایی شده است.
واحد سنگی سازند بهرام دارای رخساره های متفاوتی است. در تعدادی از برش های چینه شناسی، رخساره های كربناته و كم و بیش فسیل دار آن به عنوان طبقاتی شاخص، تفكیك بقیه واحد های سنگی غالبا كم فسیل ستون چینه شناسی پالئوزوئیك منطقه را ممكن می سازد در حالیكه در برش های چینه شناسی دامنه های شمالی رشته كوه های شمال روستای داوران، در جایگاه این سازند، بیشتر رخساره های تخریبی شامل سنگ آهک و سنگ آهک مارنی مشاهده شده است. مرز بالایی این واحد سنگی مقارن با شروع تاثیرات جنبش های زمین ساختی اواخر دونین (هرسینین آغازین) بوده است.
بطور كلی رسوبات سازند سردر نیز در طی دو دوره رسوبی اصلی بر جای گذاشته شده است و لذا در بعضی از نقاط قابل تقسیم بندی به دو زیر واحد سنگی سردر یك و سردر دو بوده است. گرچه در تعدادی از رخنمون ها، نهشته های مربوطه از طبقات ضخیم آهكی گاهی فسیل دار تشكیل شده است و لیكن در نقاط بسیاری نیز رخساره های تخریبی ماسه سنگی – كوارتزیتی ارجحیت داشته و در واقع نهشته های هم ارز سازند مزبور قابل مشاهده هستند. نهشته های سازند سردر در جنوب بندو، شمال دره رنج برونزد دارد.
در سازند جمال ردیف های رسوبی پیش رونده بر جای گذاشته شده بر روی نهشته های سازند سردر و در زیر سازند سرخ شیل و یا شتری دیده نمی شوند، جداسازی آنها از سازند شتری مشكل است. سازند جمال متشکل از سنگ آهک، به طور محلی دولومیت مرمری می باشد، نهشته های سازند جمال در مناطق جنوب شرق گدار عابران، کوه نو رخنمون دارد.
واحد سنگی سرخ شیل گسترش و ضخامت كمی دارد و در تعداد زیادی از رخنمون ها اساسا ناپدید شده و هیچ اثری از آن در بین سازند شتری و رسوبات قدیمی تر دیده نشده است. در معدودی از برش های زمین شناسی چند ده متر از نهشته های سازند مزبور، بیشتر با رخساره های تخریبی ماسه سنگ و شیل و كوارتزیت و همراه با افق های خیلی نازك و كم عیاری از لاتریت های قرمز رنگ برخورد شده است كه دلالت بر وجود دوره های فرسایشی می نماید. نهشته های سرخ شیل در منطقه کوه دره آب رخنمون دارد.
دولومیت های سازند شتری به رنگ قهوه ای – قرمز و خاكستری روشن با لایه بندی نازك تا متوسط در بخش های تحتانی و متوسط تا ضخیم لایه در بالا و گاهی در بعضی افق ها سنگ آهک، بدون حضور سازند سرخ شیل در قاعده، به عنوان پایاترین واحد سنگی منطقه، اكثر قله ها و خط الراس های مرتفع را تشكیل داده است. سازند شتری در مناطق شرق ریگ آباد، شمال کوه بی آبو، شرق کوه آب خواجه رخنمون دارد.
سازند نایبند معمولا بر روی دولومیت های فوقانی سازند شتری منطقه، به طور هم شیب ولیكن تند از نظر رخساره سنگ شناسی، طبقات سنگ آهك متمایز سفید، خاكستری روشن و یا زرد نخودی رنگی قرار گرفته است. سازند شمشک به صورت همساز بر روی سازند نایبند قرار گرفته است. رسوبات سازند نایبند در مناطق دره رنج، جنوب هتکن، غرب بندر رخنمون دارد.
سازند شمشک متشکل از شیل، درون لایه های ذغال سنگ، ماسه سنگ و شیل کربن دارمی باشد. به علت گسل شدگی ها و چین خوردگی های فراوان و مكرر نهشته های مزبور، اندازه گیری ضخامت حقیقی مشكل می باشد. رسوبات سازند شمشک در مناطق بندر، شرق کوه سیاه، شمال روستای گدار عابران رخنمون دارد.
سازند بادامو دارای سنگ آهک، سیلتستون، شیل و ماسه سنگ می باشد. همبری فوقانی آن با سازند هجدک همساز و همبری زیرین آن با سازند شمشک پیوسته می باشد. رسوبات سازند بادامو در مناطق شمال شرق بندر زیران، شمال کوه زهره رنگ، شمال کوه اشکی، بندر رخنمون دارد.
گسترش وسیع سازند هجدک در گوشه جنوب شرقی نقشه و نواحی اطراف ده شعیب و ده عباس قابل مشاهده است كه از تناوب های ماسه سنگ، سیلت سنگ، شیل های سیلت دار و ماسه سنگ های كوارتزیتی تشكیل شده است و به سمت بالا سیلت سنگها وماسه سنگ های دانه درشت خاكستری روشن گاهی كمی آهكی شاخص سازند هجدك قابل مشاهده هستند.
در منطقه مورد مطالعه در ژوراسیك پیسن، حركات زمین ساختی مرتبط با پیش مرحله های رخداد كیمرین پسین و نیز جنبش های مرحله اصلی آن در اواخر ژوراسیك تا اوایل كرتاسه دارای آن چنان شدتی بوده است كه به غیر از عقب نشینی دریا، سبب چین خوردگی نهشته های قدیمی، منجمله سازند هجدك شده است. پیش روی مجدد دریا در ایران مركزی كه از اواخر نئوكومین شروع گردیده، با تقدم و تاخر، مناطق مختلف این ناحیه را فرا گرفته است و نهشته های هم ارز سازند تیز كوه و كم وبیش اربیتولینادار، با قاعده پیش رونده كنگلومرایی–ماسه سنگ و با ناپیوستگی زاویه دار و یا گاهی مواقع فرسایشی، بر روی نهشته های قدیمی تر رسوب نموده است. در محل مربوطه قاعده زیر واحد سنگی تحتانی برونزد ندارد و در پائین از طبقات نرم فرسایش و كمی گچ و درون لایه های آهكی تشكیل شده است. طبقات سنگ آهكی مربوطه در بعضی افق ها اضافه بر رودیست ها و نیز اگزوژیراهای كوچك، سرشار از اربیتولیناهای گرد هستند. فسیل ها به سن آپسین-آلبین تشخیص داده شده اند. رسوبات کرتاسه پیشین در مناطق شمال بندر زیران، غرب کوه نو، جنوب گدار عابران، شرق زنگی آباد رخنمون دارد.
ردیف سنگ های كرتاسه پسین در اطراف گدار آبرون و به سمت غرب، به غیر از وجود نهشته های درزیر آنها، معمولا بخش نرم فرسایشی با ضخامت از چند متر تا چند ده متر در قاعده آنها دیده می شود كه از ماسه سنگ، كنگلومرا، مارن و یا گاهی گچ تشكیل شده است و نشانه ای از كم عمق شدن محیط رسوبی و یا پس روی دریا در حد فاصل كرتاسه پیشین و كرتاسه پسین می باشد. سنگ آهك های زرد و كرم رنگ كرتاسه پسین با ناپیوستگی زاویه دار بر روی سازند هجدك قرار گرفته است كه در آنها فسیل هایی به سن كرتاسه پسین (سنونین) تشخیص داده شده است. رسوبات كرتاسه پسین در شمال و شمال شرق رفسنجان رخنمون دارد.
کنگلومرای کرمان به سن پالئوسن به صورت ناهمساز بر روی رسوبات كرتاسه پسین قرار گرفته که بر روی کنگلومرای کرمان رسوبات ائوسن جای گرفته اند.
توف ها و سنگ های آتشفشانی ائوسن دارای پراکندگی زیاد در چهار گوش رفسنجان می باشد. سنگ های ائوسن متشکل از فیلیش، میکرایت سیلتی، گریوک، درون لایه های کالکارنایت نومولیت دار، ماسه سنگ،کنگلومرا، آندزیت، آرکوز، سنگهای تخریبی، تراکی آندزیت و... می باشد.
نئوژن : نهشته های مربوط به الیگوسن و میوسن زیرین در این منطقه دیده نشده است. آخرین پیش روی دریا در حوضه ایران مركزی، مقداری دیرتر و در اواسط میوسن به این منطقه رسیده است و سبب بر جای گذاشته شدن نهشته های عمدتا مارنی – گچی گاهی همراه با درون لایه های ماسه سنگ آهكی شده است. در زمان پلیوسن و مقارن با شدت یافتن فعالیت های زمین ساختی اواخر سنوزوئیك، نهشته های كنگلومرایی تیپ بختیاری و درون لایه های ماسه سنگی مربوطه تشكیل شده است كه در برخی نقاط منطقه، بدون حضور نهشته های میوسن در قاعده، بر روی واحد های سنگی قدیمی تر قرار گرفته اند.
نهشته های چین نخورده و مربوط به اوائل كواترنری تا عهد حاضر منطقه، بیش تر به صورت رسوبات آبرفتی – سیلابی بوده و با ناپیوستگی بر روی چینه های گوناگون قدیمی تر و بخصوص دشت میانی نقشه قرار گرفته. رسوبات آبرفتی ریز دانه پر كننده پلایا از قبیل ماسه دانه ریز، سیلت و رس پوشیده شده و در حال حاضر اكثرا تبدیل به مناطق كشاورزی شده اند. اجتماعات قابل توجهی از تپه های ماسه بادی در گوشه جنوب غربی نقشه و مشرف به دشت شمال رفسنجان دیده می شود و پهنه های پوشیده شده با ماسه بادی غالبا با اصلاحات به عمل آمده تبدیل به اراضی كشاورزی شده اند.
زمین شناسی اقتصادی
این منطقه به لحاظ پتانسیل معدنی به شرح ذیل است:
كوارتزیت: ذخایر عظیمی از كوارتزیت (سیلیس) در افق ها و سازند های متعددی از منطقه از قبیل دزو، كوارتزیت راس، پادها و سردر به چشم می خورد.
دولومیت: دولومیت در افق های فراوانی از منطقه و در سازندهای سلطانیه، هم ارزهای سازند میلا، جمال و شتری وجود دارد.
گچ: گچ های شاخص سری دزو اززمان هایی بسیار دور استخراج می شده اند و اضافه بر آنها در قاعده نهشته های اربیتولین دار كرتاسه پیشین، در سازند پادها در نواحی شمال یزدان آباد و در نهشته های هم ارز سازند سردر و در لابلای نهشته های نئوژن نیز مشاهده شده است.
لاتریت: افق های لاتریتی ناخالص و به ضخامت چند سانتی متری موجود در سازند سرخ شیل و در قاعده سازند شتری، به لحاظ گسترش كم سازند مزبور قابل ذكر نیشتند. در سازند نایبند لاتریت های تریاس پسین این منطقه دارای درصد بالایی اكسید آهن (هماتیت و منگنتیت) هستند.
منگنز: اثرات جزیی از پیرولوزیت (اكسید منگنز) در شرق كلاه كافر و در محل گسل بین سری ریزو و سنگ های پالئوزوئیك تحتانی برخورد شده است.
آهن: در این منطقه نیز به مانند ورقه زرند، اكسیدهای آهن ( هماتیت و مگنتیت) به مقدار ناچیز در شمال یزدان آباد و غالبا در درزها و شكستگی های سری های مراد و ریزو و دزو مشاهده شده است.
فسفات: پی جویی فسفات نیازمند بررسی های تخصصی بیش تری بر روی نهشته های اوردویسین و نیز دونین؟ منطقه است.
سری دزو و نهشته های قدیمی تر از آن از نظر داشتن مواد پرتو زا مورد توجه می باشند و مونت موریونیت نیز از معدن گود گل و قاعده نهشته های كنگلومرایی پلیوسن استخراج می شده است.
