ثبت شده توسط فاطمه محمد کریمی | ثبت: 2020-09-13 09:52:18.0 | ویرایش: 2022-11-21 13:22:29.0 | دسته بندی: 250k
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در راستای وظایف سازمانی، نقشه های زمین شناسی و گزارش های توصیفی مرتبط با نقشه ها را در مقیاس 250 هزارم تهیه نموده است. گزارش حاضر، خلاصه ای از گزارش نقشه زمين شناسي ورقه 1:250000 کوه کورخود به منظور شناخت کلی از محدوده مطالعاتی می باشد. همچنین دریافت و خرید لایه های رقومی و رکوردهای اطلاعاتی تکمیلی این برگه از طریق سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ به آدرس http://csw.ngdir.ir قابل دسترس است.
گزارش نقشه 1:250000 کوه کورخود
منطقه مورد مطالعه در دو پهنه رسوبی – ساختاری کپه داغ و البرز شرقی جای دارد. چهار گوش کوه کورخود دارای طول جغرافیایی 55 درجه و 30 دقیقه تا 57 درجه شرقی و عرض 37 تا 38 درجه شمالی می باشد.
چینه شناسی
قدیمی ترین سنگ های مربوط به این منطقه در زون البرز شرقی، متعلق به واحد سنگی پرتروزوئیک است. نهشته های این واحد سنگی از دولومیت، سنگ آهک دولومیتی، شیل و ماسه سنگ کوارتزی تشکیل شده که معادل با سازند باروت می باشد. همچنین توالی رسوباتی نظیر شیل، ماسه سنگ کوارتزی قرمز رنگ یادآور سازندهای زاگون و لالون است. نهشته های مربوط به این واحد سنگی را می توان در اطراف کوه گزن و شمال چشمه خان مشاهده کرد. گذر رسوبات پرکامبرین به کامبرین به صورت پیوسته و گاهی ناپیوسته است.
نهشته های واحد سنگی کامبرین از ماسه سنگ کوارتزی سفید رنگ Top Quartzite))، کوارتز فوقانی و سنگ آهک و دولومیت حاوی براکیوپودا و تریلوبیت ها تشکیل شده است. رخنمون این رسوبات را می توان در جنوب و شرق گزن دید. رسوبات اردویسین و سیلورین به طور پیوسته بر روی رسوبات کامبرین قرار می گیرند.
رسوبات واحد سنگی اردویسین معرف سازند شیرگشت و بخش 5 سازند میلا است که از سنگ آهک، شیل و شیل ماسه ای تشکیل شده است. توالی رسوبات این سازندها در شمال قلعه قلی و جنوب دره شقان رخنمون دارند.
نهشته های سیلورین در دره شمال روستای قلی و نیز در کوه گزن رخنمون دارد. این نهشته ها از شیل، سنگ آهک ماسه ای و ماسه سنگهای کوارتزی درست شده است. مرز این نهشته ها با رسوبات اردویسین در زیر تدریجی و با دونین در بالا واضح و مشخص است.
با پسروی مجدد دریا رسوبات دونین به صورت ناهمساز بر روی نهشته های قدیمی تر قرار می گیرند. توالی رسوبات دونین معرف سازند خوش ییلاق است که از سنگ آهک با تناوبی از شیل های تیره رنگ، سنگ گچ سفید، سنگ آهک و شیل، بعضی از افق ها چرتی و فسیل دار و سازند ماسه سنگی پادها در زیر سازند خوش ییلاق است که تناوبی از ماسه سنگ قرمز رنگ با شیل قرمز رنگ است. رخنمون این رسوبات را می¬توان در پاسنگ پایین و حوالی دوزین و شمال رباط قره بیل دید، شباهت های سنگ شناسی و سن رسوبات اجازه می دهد که نهشته های یاد شده را با سازند خوش ییلاق و پادها مقایسه کنیم.
واحد سنگی کربونیفر که از سنگ آهک متوسط لایه، دولومیت توده ای و شیل آهکی تشکیل شده هم ارز با سازند مبارک است. از طبقات آهکی نازک لایه و لایه های شیلی همراه مجموعه ای از سنگواره ها جمع آوری و مطالعه شده که بر این اساس سن کربونیفر زیرین (تورنزین- ویزین) را برای این نهشته ها در نظر گرفته می شود. بر روی سازند مبارک و با یک ناپیوستگی فرسایشی سنگ آهکهای خاکستری فوزولین دار سازند روته جای گرفته است. بهترین و کامل ترین برونزد از سنگهای تریاس را می توان در غرب روستای جربت و فارسیان مشاهده نمود. رسوبات این واحد سنگی از قاعده به طرف بالا از سنگ آهک های نازک لایه، مارن، شیل و ماسه سنگ و در بخش های بالایی از دولومیت ضخیم لایه خاکستری رنگ تشکیل شده است. هر چند در این واحد فسیل با ارزشی یافت نگردید، اما با توجه به موقعیت چینه ای و تشابه سنگ شناختی هر دو بخش را در مجموع می توان با بخش زیرین سازند الیکا مقایسه نمود و هر دو را بصورت یک واحد نمایش داد.
واحدهای سنگ چینه ای ژوراسیک رخنمون های گسترده ای دارند و از قدیم به جدید با سازند شمشک و لار معرفی می شوند که سازند لار زون البرز شرقی هم ارز با سازند مزدوران زون کپه داغ است. سازند شمشک این نهشته ها که بیش از 2400 متر ستبرا دارند از قاعده به بالا از شیل، ماسه سنگ، سنگ آهک نودول دار، آمونیت و بلمنیت تشکیل شده است و سازند لار متشکل از سنگ آهک ریز دانه خاکستری رنگ آمونیت دار توام با لایه هایی از مارن و هم چنین رسوباتی نظیر سنگ آهک، سنگ آهک دولومیتی االیتی روزن دار است که برونزد وسیعی در جنوب و جنوب غربی ورقه کوه کورخود دارند.
نهشته های کرتاسه در اطراف چشمه نیک، باختر جربت و حوالی کوه پیغمبر شامل مارن وسنگ آهک نازک لایه، ماسه سنگ، سنگ آهک گلوکونی و گچ می¬باشد، مارنها به رنگ زرد روشن و سنگ آهکها متوسط تا ضخیم لایه و خاکستری رنگ هستند در آهکها سنگواره روزنه داران به ویژه اوربیتولینا و نیز صدف رودیست یافت می شود، سن این آهکها آپتین تا سنومانین تعیین شده است.
نهشته های پالئوسن که از کنگلومرای توام با لایه هایی از مارن ماسه ای قرمز رنگ تشکیل شده معادل سازند فجن است و در حوالی کوه تشنه وا و جنوب کوه پیغمبر برونزد دارند. رسوبات ائوسن که از مارن نومولیت دار با لایه هایی از ماسه سنگ، سنگ آهک و سنگ آهک های ماسه ای نومولیت دار تشکیل شده است. در این واحد آهکی نومولیت به وفور یافت می گردد و سن این واحد با توجه به سنگواره ها یی که در آنها شناسائی شده به ائوسن میانی تعلق دارند.
نهشته های نئوژن از کنگلومرا، گدازه ی آندزیتی، بازالت، مارن گچ دار الوان با قاعده کنگلومرایی، شیل و ماسه سنگ تشکیل شده و به صورت پیوسته در کنار هم قرار گرفته اند. برونزد این رسوبات را می توان در جنوب کوه آلوباغ، شمال قلعه کور، اطراف کوه گزن مشاهده کرد.
قدیمی ترین رسوبات زون کپه داغ متعلق به واحد سنگی ژوراسیک است که از قاعده به سمت بالا از شیل سازند باش کلاته و سنگ آهک و مارن سازند چمن بید و در نهایت سنگ آهک سازند مزدوران است.
نهشته ها ی سازند باش کلاته که 460 متر ستبرا دارند، حاوی میکروفسیل های متعددی از سنگواره روزن داران است که برپایه آنها سن ژوراسیک میانی (اشکوب باژوسین) را برای این سازند پیشنهاد می نماید.
بر روی شیل های آهکی سازند باش کلاته، سنگ آهک چمن بید قرار دارد که در این نهشته ها بویژه در لایه های آهکی ریز بلور گونه¬های متفاوتی از سنگواره آمونیت یافت می شود. برپایه مطالعه سنگواره روزنه داران موجود در این واحد سنگ چینه ای سن این نهشته ها ژوراسیک میانی تا بخش میانی ژوراسیک بالائی (اشکوب باژوسین- اکسفوردین) تعیین شده است.
بر روی نهشته های سازند چمن بید ضخامت قابل توجهی از سنگهای کربناته ضخیم لایه و صخره ساز قرار گرفته که به صورت یک واحد سنگ چینه ای بارز و مشخص در حوالی کوه کور خود و رشته کوه آلاداغ دیده می شود. در این آهکها سنگواره روزن داران، دو کفه ایها و آمونیت ها یافت می شود. بر اساس مطالعه این سنگواره ها سن نهشته های یاد شده را به اشکوب های اکسفوردین- کیمریجین از ژوراسیک بالا نسبت می دهند، ولی در بعضی از برونزدها از جمله در کوه کورخورد بعلت وجود سنگواره های در لایه های فوقانی سن آنها کرتاسه آغازین (بریازین- والانژینیتن) نیز می رسد.
بر روی نهشته های آهکی و چهره ساز سازند مزدوران با همبری ناهمساز، ردیفی از نهشته های زود فرسای زرد تا نارنجی رنگ قرار دارد که به عنوان واحد سنگی کرتاسه معرفی شده است. بر روی این نهشته ها، رسوبات سازندهای ماسه سنگی شوریچه و سازند تیرگان و سنگانه به صورت پیوسته قرار گرفته اند.
سازند زرد، واحدی است کاملا تخریبی که از طبقات ماسه سنگی دانه درشت تا کنگلومراهای ریزدانه درست شده است. این واحد در سطح هوازده رنگ نارنجی متمایل به قرمز دارند. این نهشته ها را می توان پایه رسوبات کرتاسه دانست.
سازند شوریچه متشکل از ماسه سنگ است و با یک همبری همساز زیر سنگ آهک سازند تیرگان قرار می گیرد.
روی نهشته های تخریبی بخش بالائی سازند شوریجه با تعیین رخساره سریع ردیفی از سنگ آهک سازند تیرگان بطور همشیب و همراه قرار گرفته است. سنگ آهک ها دارای سنگوارهایی هستند که معرف آپتین - آلبین می باشند.
بر روی آهکهای خاکستری رنگ و منظم لایه سازند تیرگان ردیفی از مارن ستبرای تقریبی 50 تا 60 متر دیده می شود که حاوی میان لایه هائی از آهکهای سفید رنگ و مارن می باشند. در این نهشته ها بویژه در قسمت آهکی و مارنی آن فسیل روزنه داران خصوصا اوربیتولینا، دو کفه ایها و آمونیت یافت می شود. با توجه به آمونیت هائی که از این واحد یافت شده، سن این واحد سنگ چینه ای آپتین زیرین تا میانی تعیین شده است.
سازند سنگانه و سازند آتامیر با ترکیب شیلی به صورت همساز بر روی سازند سر چشمه قرار می گیرد. نهشته های سازند آبدراز در محدوده مورد مطالعه تماما از آهک های زیست آواری، کمی ماسه ای و سیلتی منظم لایه درست شده که در سطح هوازده رنگ سفید تا سفید خاکستری دارند. در این لایه ها گرهک های چرتی هم وجود دارد که این چرتها معمولا در سطح هوازده سفید گچی رنگ و در سطح تاز شکست، خاکستری تیره می باشند. در این آهکها سنگواره روزنه داران به سن کنیاسین- سانتونین شناسائی شده است.. همچنین در بعضی از لایه ها فسیل اینوسراموس نیز یافت می گردد. ستبرای این واحد در حدود 100 تا 120 متر تخمین زده می شود. مرز زیرین این سازند با سازند آتامیر ناهمساز می باشد.
سازند آب تلخ، متشکل از شیل و سیلت سنگ است که دارای مرز تدریجی با سازند کلات می باشد. بر روی سازند آبدراز ردیفی از آهکهای متوسط لایه دیده می شود که در این آهکها علاوه بر فسیل اینوسراموس سنگواره های روزنه داران زیر به قدمت سنونین (کمپانین- مائستریشتین) یافت می شوند.
در سازند پسته¬لیق بیش از 90% نهشته ها را کنگلومراهائی تشکیل می دهند که در سطح هوازده رنگ صورتی مایل به گلی دارند. سن این واحد بعلت نداشتن فسیل بوضوح روشن نیست، اما با توجه به اینکه نهشته های کرتاسه پایانی پالئوسن آغازی را می پوشانند و خود بوسیله رسوبات ائوسن پوشیده می شوند، لذا بایستی سن پالئوسن بالایی را برای این واحد سنگ چینه ای تصور نمود.
واحد سنگ چینه ای چهل کمان از مارن و سنگ آهک درست شده است. مارنها بیشتر سفید متمایل به آبی کم رنگ می باشند. در این واحد در چند لایه به وفور سنگواره پلسی پوداهای نسبتا بزرگ یافت می شود. هم چنین عدسیهائی از ژیپس نیز در مارنها وجود دارد. میکروفسیلهای به قدمت ائوسن میانی در این سازند شناسائی شده است .
سازند شیلی خانگیران که متعلق به ائوسن است با یک ناپیوستگی در زیر رسوبات قرمز رنگ نئوژن قرار گرفته است.
نهشته های کواترنر این منطقه شامل زمین های پوشیده از لس، پادگانه های آبرفتی قدیمی تر، دشت های آبرفتی و پادگانه های جوان و آبرفت های عهد حاضر است که برونزد آنها در شمال باختری و جنوب ورقه کوه کور خود قابل دیدن است.
زمین شناسی اقتصادی
ماده معدنی مهم و اقتصادی آن بوکسیت موجود در قاعده سازند شمشک است که اخیراً مورد بهره برداری قرار گرفته و در همین راستا و به منظور استحصال الومینا از آن تاسیسات کارخانه بزرگی نیز احداث شده است.
افق بوکسیت جاجرم به رنگ آجری، خاکستری و سبز به روی سازند الیکا و در زیر سازند شمشک قرار گرفته است.
1- کائولینیت زیرین: ضخامت آن 80-50 سانتی متر و رنگ آن در زیر خاکستری است که به تدریج به طرف بالا صورتی و قرمز می گردد. گلوله های رس به فراوانی در آن دیده می شود.
2- بوکسیت رسی: ضخامت این قسمت در حدود 5/2 الی 3 متر و رنگ آن قرمز تا قهوه ای است. این قسمت به راحتی خرد می شود و در قاعده دارای قطعات کائولینی است.
3- بوکسیت سخت : این قسمت بطور متوسط 5 متر ضخامت دارد و مرغوبترین قسمت کانسار می باشد.
