ثبت شده توسط ریحانه شریفی | ثبت: 2020-09-08 13:52:00.0 | ویرایش: 2023-09-02 13:58:00.0 | دسته بندی: 250k
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در راستای وظایف سازمانی، نقشه های زمین شناسی و گزارشهای توصیفی مرتبط با نقشه ها را در مقیاس 250 هزارم تهیه نموده است. گزارش حاضر، خلاصه ای از گزارش نقشه زمين شناسي ورقه 1:250000 خارتوران به منظور شناخت کلی از محدوده مطالعاتی می باشد. همچنین دریافت و خرید لایه های رقومی و رکوردهای اطلاعاتی تکمیلی این برگه از طریق سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ به آدرس http://csw.ngdir.ir قابل دسترس است.
گزارش نقشه 1:250000 خارتوران
محدوده نقشه در شمال کویر بزرگ ایران، با مختصات جغرافیایی طولهای 56 درجه و 30 دقیقه تا 57 درجه شرقی و عرضهای 35 درجه و 30 دقیقه تا 36 درجه شمالی جای گرفته است. از ديدگاه زمين شناسي، در پهنه ايران مركزي جاي دارد و در برگيرنده واحدهاي سنگي گوناگون از دوران ميان زيستي (Mesozoic) و نوزيستي (Cenozoic) است.
چینه شناسی
از نگاه چینه شناختی، کهن ترین واحدهای سنگی موجود در محدوده وابسته به زمان پرکامبرین است. این مجموعه دربرگیرنده سنگهای گنیس، گنیس چشمی، بیوتیت شیت، گنیس کوارتز، آمفیبول شیست، پارا آمفیولیت، مرمر دولومیتی است. واحد سنگی تریاس به صورت ناهمساز بر روی پرکامبرین قرار گرفته است. رسوبات پرکامبرین در مناطق شمال روستای شق بیارجمند، شمال روستای دلبر، شمال و جنوب کوه ماجواد، غرب روستای درب آهنگ رخنمون دارد.
واحد سنگی تریاس متشکل از ماسه سنگ کوارتزی می باشد. کنتاکت فوقانی این واحد با واحد سنگی ژوراسیک پایینی ناهمساز می باشد. نهشته های تریاس در مناطق شمال شرق روستای شق بیارجمند برونزد دارد.
واحد سنگی ژوراسیک پسین در پاره ای از نقاط دارای برگوارگی خفیفی است. این واحد دربرگیرنده تناوبی از سنگ لوح، فیلیت، در بخشهایی کنگلومرایی، سنگهای تفکیک نشده، آندزیت، بازالت، کنگلومرای دگرگونه، ماسه سنگ کوارتزی می باشد. از دیدگاه چینه نگاشتی و با توجه به گزارش وجود آمونیت و فسیلهای گیاهی در میان لایه های شیل هم ارز این واحد در شمال باختری ورقه دره دایی و جنوب خاوری ورقه بسطام درنظر گرفته شده است. مرز زیرین ژوراسیک پسین به صورت ناهمساز با تریاس می باشد. نهشته های ژوراسیک پسین در مناطق شمال باختر ابریشم رود، جنوب روستای دوچاه، کوه سفید سنگ، شمال شرق شق بیارجمند، شرق کوه ماجراد رخنمون دارد.
واحد سنگی ژوراسیک بالایی متشکل از مارن، سنگ آهک مارنی، لایه نازک تیغه ای، سنگ آهک و دولومیت توده ای و بلورین، سنگ آهک مارنی سفید با رگه های کلسیت می باشد. همبری فوقانی این واحد با کرتاسه پسین ناهمساز و همبری زیرین با ژوراسیک پیشین ناهمساز می باشد. نهشته های ژوراسیک بالایی در مناطق شمال روستای دلبر، کوه ملحود برونزد دارد.
بیشترین گسترش واحد کرتاسه پیشین در مناطق شمال باختری و جنوب باختری ابریشم رود، کوه غریبه شمال کال غریبه است. واحد کرتاسه پیشین دربرگیرنده گدازه بازالتی با ساخت بالشی، مارن، سنگ آهک مارنی و سنگ آهک اوربتولین دار می باشد. این واحد با همبری گسله بر روی واحدهای کهن تر ژوراسیک جای دارد. سن این واحد آپتین- آلبین درنظر گرفته شده است. واحد کرتاسه پیشین به شدت چین خورده است و در بخش های قله الله کرم شرق کوه ملحود، کوه نهایی، کوه گرماب گسترش و بسترا دارد.
واحدهای کرتاسه پسین دربرگیرنده سنگ آهک گلوبوترونکانادار صورتی آندزیت، توف سبز، چرت رادیولردار، مارن، کنگلومرای کرمان، سنگ آهک دولومیت دار، ماسه سنگ دانه ریز، کنگلومرا می باشد همبری فوقانی این واحد با پالئوسن همساز و با کرتاسه زیرین ناهمساز می باشد.
واحد سنگی پالئوسن کهن ترین واحد سنگهای نوزیستی را شامل می شود. رسوبات نئوژن به صورت ناهمساز بر روی واحد پالئوسن قرار گرفته است. واحد سنگی پالئوسن متشکل از توف آندزیتی سبز، گدازه های بازالتی قلیایی مارن، ماسه سنگ کنگلومرا و توف قرمز و سبز، ماسه سنگ سبز می باشد. نهشته های واحد سنگی پالئوسن در مناطق جنوب کوه غریبه، جنوب کال شور آب شمال کال زندی رخنمون دارد.
واحد سنگی نئوژن شامل سازند قم می باشد که تشکیل شده از مارن، ماسه سنگ، کنگلومرای آغازی است و گلسنگ نمکدار با لایه های نمک، مارن، ماسه سنگ، گچ، کنگلومرای قرمز به صورت همساز و پیوسته بر روی آن قرار دارد و کنگلومرای قرمز با ادخالهای ماسه، مارن قرمز با ادخالهای ماسه سنگ و کنگلومرا به صورت ناهمساز بر روی گچ و کنگلومراهای قرمز جای گرفته اند. کنتاکت فوقانی نئوژن با واحد کواترنر همساز می باشد. نهشته های نئوژن در مناطق شمال احمد آباد، اطراف کویر بزرگ رخنمون دارد.
نهشته¬های کواترنری در برگیرنده پادگانه های آبرفتی، دشت آبرفتی، کویر، باتلاق، گل، کفه، قلوه های عصر حاضر و تلماسه ها می باشد. رسوبات کواترنری پراکندگی فراوانی در شهرستان خارتوران دارد.
سنگهای دگرگونه خارتوران شامل گرانیت، دیوریت، گرانودیوریت و دایک های بازیک است که سن ژوراسیک-کرتاسه را دارا می باشند. داسیت و دایکهای بازیک به سن ائوسن می باشند. بازالت اولیوین دار به سن نئوژن-کواترنر می باشد. سنگهای دگرگونه در مناطق کوه دوچاه و شمال و غرب و شرق بیارجمند رخنمون دارد.
زمین شناسی اقتصادی
از ديدگاه اقتصادي در گستره نقشه، شواهد و آثاري از سرب و روي، مس و آهن، سنگ گرانيت، سنگ آهك، سنگ مرمر، سيليس و پهنه هاي دگرساني ديده مي شود كه به لحاظ اقتصادي ارزشمند هستند اما يادآوري مي شود كه اين منطقه جزو مناطق حفاظت شده و زير نظارت سازمان حفاظت از محيط زيست كشور است و در حال حاضر هر گونه بهره برداري معدني در آن ممنوع است.
- سرب و روي:
كانسار سرب و روي عنابو در شمال باختري ورقه، در محلي به همين نام واقع شده است. وضعيت زمين شناسي منطقه معدن عنابو، در واحد ژوراسيك پسين می باشد.
- مس:
آثار و شواهد فراوان مس (مالاكيت-آزوريت) در راستاي پهنه هاي گسله در بخش هاي گدازه اي و در مواردي در بخش هاي آذرآواري واحدهاي ائوسن مياني پسين ديده مي شود. اين منطقه به احتمال از لحاظ داشتن مس پورفيري ارزشمند و قابل پيگيري دقيق تري مي باشد.
- سنگ آهك:
بخش سالم سنگ آهك ضخيم تا توده اي ملحدو و همچنين سنگ كربناته مرمري شده ماجراد، مي تواند به عنوان سنگ تزئيني مورد بهره برداري قرار گيرد و همچنين از بخش هاي خرد و شكسته شده آنها مي توان به عنوان سنگ لاشه استفاده كرد. از بخش هاي مارني و آهكي كه گسترش قابل توجهي نيز در منطقه دارند، مي توان براي تهيه مواد اوليه صنعت سيمان بهره برداري كرد.
- گرانيت و گرانيت گنايس:
بخش هاي سالم اين سنگ ها براي سنگ نما داراي ارزش اقتصادي هستند و از بخش هاي ديگر آن مي توان به عنوان سنگ لاشه و مصالح زير سازي جاده استفاده كرد.
- سيليس:
سيليس به شكل رگه اي و دايك و گاه به صورت لايه ايي در درون واحدهاي دگرگون ترياس ديده مي شود و مي تواند ارزش اقتصادي داشته باشد.
- شن و ماسه:
از واحدهاي آبرفتي در منطقه مي توان براي تامين شن و ماسه استفاده كرد.
- پهنه هاي دگرساني:
اين پهنه ها از نظر كائولن و آلونيت داراي اهميت اقتصادي فراوان هستند و براي اكتشافات ژئوشيميايي قابل ارزيابي می باشند.
