ثبت شده توسط کیانا کیانی | ثبت: 2020-09-07 12:43:53.0 | ویرایش: 2022-11-22 14:08:21.0 | دسته بندی: 250k
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در راستای وظایف سازمانی، نقشه های زمین شناسی و گزارشهای توصیفی مرتبط با نقشه ها را در مقیاس 250 هزارم تهیه نموده است. گزارش حاضر، خلاصه ای از گزارش نقشه زمين شناسي ورقه 1:250000 تربت حیدریه به منظور شناخت کلی از محدوده مطالعاتی می باشد. همچنین دریافت و خرید لایه های رقومی و رکوردهای اطلاعاتی تکمیلی این برگه از طریق سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ به آدرس http://csw.ngdir.ir قابل دسترس است.
گزارش نقشه 1:250000 تربت حیدریه
این چهار گوشه در پهنه ساختاری ایران مرکزی قرار گرفته است. منطقه تربت حیدریه دارای مختصات جغرافیایی طولهای 58 درجه و 30 دقیقه تا 60 درجه خاوری، و عرضهای 35 تا 36 درجه شمالی می باشد.
چینه شناسی
قدیمیترین واحد سنگی متعلق به پرکامبرین است که از شیل، دولومیت و دیاباز تشکیل شده است. این نهشته ها معادل با سازند کهر می باشند. نهشته های سازند سلطانیه که از دولومیت و شیل تشکیل شده است به صورت پیوسته و تدریجی بر روی رسوبات واحد سنگی پرکامبرین قرار می گیرند.
سازند باروت و کالشانه و درنجال که از شیل میکادار، دولومیت، سنگ آهک، شیل و سنگ آهک ماسه ای در این منطقه نیز رخنمون دارد. برونزد این رسوبات با سن کامبرین در اطراف کوه فغان و شمال شمس آباد قابل مشاهده می باشد. سازند شیرگشت که متشکل از رسوبات شیل و سنگ سیلتی است و به سن اردویسین می باشد در جنوب باختری کوه فغان رخنمون دارند.
رسوباتی مانند سنگ آهک نازک لایه و شیل که معرف سازند نیور هستند، نهشته های واحد سنگی سیلورین در منطقه تربت حیدریه را شامل می شوند. این نهشته ها در باختر کوه فغان در قسمت جنوب باختری ورقه و شمال همت آباد رخنمون اندکی دارند.
نهشته های دونین به صورت تدریجی و پیوسته بر روی رسوبات سازند نیور قرار می گیرند. رسوباتی مانند ماسه سنگ، گچ و دولومیت که هم ارز با سازند ماسه سنگی پادهاست دارای سنی مابین دونین بالائی و سیلورین است.
نهشته های سازند سیبزار و سازند آهکی بهرام به سن دونین به چشم می خورند که شامل دولومیت سیاهرنگ، شیل، سنگ آهک و سنگ آهک دولومیتی می باشند. رسوبات این سازندها در باختر همت آباد رخنمون دارند.
نهشته های پرمین، توسط سنگ آهک های تیره رنگ تا خاکستری روشن، متوسط تا ستبر لایه، با رگه های کلسیت آغاز و با دولومیت های آهکــــی و دولومیت ادامه می یابد که هم ارز سازند جمال می باشند. نهشته های زیر و پی این نهشته ها، در زیر زمین نهفته و توسط رسوبات تریاس و جوانتر از آن پوشیده شده اند. در بخش های سنگ آهکی افزون بر کرینوئید، بلروفون، دوکفه ای، فوزولینید و بریوزوا فسیل های وجود دارد که سن پرمین پیشین تا میانی را برای این بخشها تعیین می کنند. نهشته های پرمین در جنوب فریمان رخنمون دارند.
ردیفی از دولومیت های زرد رنگ، ستبر لایه، توده ای بر روی نهشته های پرمین برونزد دارد که به علت ستبرای کم آن قابل جدا کردن در این مقیاس نقشه زمین شناسی نیست(هم ارز دولومیتهای شتری). این دولومیت زرد رنگ با دولومیت و سنگ آهکهای االیتی، بیومیکریت، میکرواسپاریت، متوسط تا ستبر لایه، خاکستری تا خاکستری روشن ادامه می یابد (هم ارز آهکهای اسپهک) و توسط رسوبات کرتاسه پوشیده می شود. رسوبهای هم ارز این نهشته ها، در کوه های آصف و سلطان سلیمان، فسیل های یافت شده که سن رتو – لیاس را نشان می دهند.
نهشته های تریاس به صورت تدریجی به رسوبات ژوراسیک تبدیل می شوند. سازند بغمشاه که از سنگ آهک، شیل و مارن و هم چنین سازند اسفندیار که از سنگ آهک چرت دار و سازند مزدوران که از سنگ آهک دولومیتی تشکیل شده است. این رسوبات دارای سن ژوراسیک میانی و بالائی هستند و در اطراف کوه کافردوغ برونزد دارند.
رسوبات کرتاسه پائینی شامل کنگلومرا کوارتزی، ماسه سنگ، کنگلومرا و سنگ آهک حاوی فسیل اربیتولین است. رسوبات کرتاسه بالائی با همبری ناپیوسته بر روی نهشته های کرتاسه پائینی قرار می گیرند. این نهشته ها شامل سنگ آهک ماسه ای، سنگ آهک، مارن، شیل تیره رنگ، ماسه سنگ و کنگلومرا می باشد که برونزد آنها در شمال رزگ، حوالی محمود آباد و شمال فریمان قابل مشاهده می باشد.
قاعده رسوبات سنوزوئیک با رسوبات واحد سنگی پالئوسن آغاز می شود. این واحد سنگی از رسوباتی مانند کنگلومرا، مارن، سنگ آهک نومولیت دار، سنگ آهک ماسه ای و ماسه سنگ تشکیل شده است که به صورت ناپیوسته بر روی رسوبات مزوزوئیک جای گرفته است.
نهشته های واحد ائوسن که از آندزیت، توف، کنگلومرا، ماسه سنگ قرمز رنگ، توف ماسه ای، آگلومرا، سنگ آهک نومولیت دار، پیروکسن، مارن، ایگنمبریت، گچ و نمک تشکیل شده است، رخنمون گسترده ی در منطقه دارد. کوه سزسفیدال، کوه شصت دره، جنوب داراب آباد و حوالی تکروک پائین از جمله مناطقی هستند که این رسوبات در آنجا برونزد دارند.
رسوبات الیگوسن از کنگلومرا، ماسه سنگ خاکستری، سنگ سیلتی، ماسه سنگ قرمز و مارن تشکیل شده است. این واحد سنگی به طور تدریجی و پیوسته بر روی واحد های قدیمی تر قرار گرفته اند.
واحد سنگی میوسن متشکل از ماسه سنگ، مارن، سنگ آهک، کنگلومرا و سنگ سیلتی می باشد. این رسوبات در شمال همت آباد، حوالی جعفر آباد، جنوب شهرستان تربت حیدریه و قسمت جنوب خاوری ورقه رخنمون دارند.
واحد پلیوسن که از سنگ های آذر آواری، آندزیت، پیروکسن آندزیت، بازالت و کنگلومرای همراه با سیمان ضعیف تشکیل شده است در باختر چاه نسر و حوالی موشک برونزد دارند.
در نهایت رسوبات عهد حاضر وجود دارند که از تراورتن، پادگانه های قدیمی، مخروط آبرفتی، واریزه، پادگانه های جوان و مخروط افکنه ها، زمین های زراعی، تپه های ماسه ای، پهنه های رسی و آبرفت های عهد حاضر تشکیل می شوند. نهشته های کواترنر این منطقه در اطراف فریمان و شهرستان تربت حیدریه و بیشتر مناطق این نقشه رخنمون دارند.
سنگهای دگرگونه همچون اسلیت و کالک شیست و کوارتزیت به سن پالئوزویک و همچنین مجموعه های افیولیتی متعلق به دوران دوم و همچنین سنگهای نفوذی همچون گرانیت و دیوریت و و مونزونیت در بین رسوبات سنوزوئیک در سطح منطقه رخنمون دارند.
زمین شناسی اقتصادی
شهرستان به لحاظ داشتن معادن و ذخایر معدنی فلزی - غیر فلزی ( خاکهای صنعتی و کائولن ) سنگ تزئینی و مصالح ساختمانی دارای اهمیت ویژه ای است. منطقه غرب تربت حیدریه از نظر معدنی مهمترین زون معدنی شهرستان می باشد. زمین شناسی این منطقه شامل سنگهای ولکانیکی حد واسط تا قلیائی است که می تواند منشا تشکیل خاکهای صنعتی باشند. مهمترین عناصر معدنی شناخته شده در این منطقه عناصر کمیاب نظیر طلا و نقره و مس و برخی از فلزات دیگر است که در سطح کشور اهمیت خاصی دارد. سنگهای بازالتی به دلیل استحکام و زیبایی و نیز دارابودن شکل هندسی مناسب از مواد معدنی ارزشمندی است که در منطقه غرب شهرستان اهمیت خود را نشان داده و تاثیر بسزایی در اقتصاد داشته است وجود سنگهای نیمه قیمتی نظیر آگات نیز از شاخص های قابل توجه معدنی است که چند فقره پروانه بهره برداری و پروانه اکتشاف خود موید این امر است. ذخایر مناسبی از سیلیس با کیفیت نسبتا مطلوب در این منطقه نیز شناخته شده است که مطالعه پیرامون آن را به منظور احداث واحدهای تولید شیشه و صنایع مرتبط با آن را موجه می سازد. در شرق تربت حیدریه مواد معدنی نظیر سنگهای تزئینی - سنگ آهن - دولومیت -خاک صنعتی و غیره وجود دارد که به دلیل دارا بودن عنصر منیزیم می تواند یکی از مواد معدنی مهم در تولید اکید منیزیم باشد. درشمال تربت حیدریه سنگهای الترابازیک وجود دارند که بستر مناسبی برای برخی از مواد معدنی، نظیرکرومیت - منگنز وغیره می باشد.
