ثبت شده توسط ریحانه شریفی | ثبت: 2020-09-06 11:22:24.0 | ویرایش: 2023-09-02 14:08:16.0 | دسته بندی: 250k
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در راستای وظایف سازمانی، نقشه های زمین شناسی و گزارشهای توصیفی مرتبط با نقشه ها را در مقیاس 250 هزارم تهیه نموده است. گزارش حاضر، خلاصه ای از گزارش نقشه زمين شناسي ورقه 1:250000 جاجرم به منظور شناخت کلی از محدوده مطالعاتی می باشد. همچنین دریافت و خرید لایه های رقومی و رکوردهای اطلاعاتی تکمیلی این برگه از طریق سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ به آدرس http://csw.ngdir.ir قابل دسترس است.
گزارش نقشه 1:250000 جاجرم
این چهار گوشه در پهنه ساختاری ایران مرکزی و البرز خاوری قرار گرفته است و دارای طولهای 55 درجه و 30 دقیقه تا 57 درجه خاوری، و عرضهای 36 تا 37 درجه شمالی می باشد.
چینه شناسی
ایران مرکزی:
قدیمی ترین واحد سنگی در این منطقه متعلق به پرکامبرین است که شامل رسوباتی نظیر گنیس، شیل های اسلیتی به رنگ سبز همراه با سنگ های ریولیتی دگرگون شده که هم ارز با سازند کهر می باشد و هم چنین نهشته هایی مانند دولومیت ضخیم لایه و چرت قهوه ای تیره همراه با شیل چپقلو که معادل با سازند سلطانیه می باشد، هم دیده می شود. رخنمون اندکی از این رسوبات در شمال عیض آباد قابل مشاهده می باشد.
قاعده نهشته های دوره مزوزوئیک با سنگ های ژوراسیک پائینی شروع می شود. این واحد سنگی شامل توالی رسوبات شیلی و ماسه سنگ حاوی فسیل های گیاهی و آمونیت است که تا اندازه ای دگرگون شده اند و معرف سازند شمشک هستند. برونزد این رسوبات شمال خاوری ورقه و جنوب کوه یزدی دیده می شود.
و اما در ژوراسیک بالائی، نهشته هایی مانند ماسه سنگ دانه درشت سفید رنگ، کنگلومرا، شیل، مارن و سنگ آهک دولومیتی به رنگ آبی که بوی بدی دارد و دارای لایه بندی خوبی است، به چشم می خورد که با همبری ناهمساز بر روی رسوبات قدیمی پر کامبرین و ژوراسیک پائینی قرار می گیرد. این رسوبات در جنوب روستای محمد آباد رخنمون دارند.
رسوبات کرتاسه پائینی، متشکل از سنگ آهک ماسه ای، ماسه سنگ آهکی، ماسه سنگ کوارتزی سفید که متعلق به اشکوب نئوکومین می باشد و همچنین سنگ آهک ضخیم لایه که در قسمت های پائینی دولومیتی شده اند، می باشد. رخنونی از این سنگ ها در حوالی کوه آسیاب در جنوب باختری ورقه و جنوب روستای الله آباد و اطراف کوه دوشاخ وجود دارد.
نهشته های متعلق به کرتاسه بالائی شامل سنگ آهک ماسه ای، سنگ آهک مارنی و مارن و یک مجموعه ای افیولیتی "فرومد" می باشد. این مجموعه افیولیتی از پریدوتیت، پریدوتیت دگرگون شده، دیاباز، گابرو، سرپانتینیت، پریدوتیت-گابرو، گدازه اسپلیتی، سنگ های آتشفشانی زیر دریایی هوازده و سنگ آهک گلوبوتورانکانادار و قسمت هایی چرت، تشکیل شده است. این مجموعه را می توان در حوالی فرومد و خاور ورقه مورد مطالعه مشاهده کرد.
رسوبات دوره ی سنوزوئیک با نهشته های پالئوسن آغاز می شود که به صورت ناپیوسته بر روی نهشته های کهن قرار می گیرند. این رسوبات که در خاور کوه آسیاب رخنمون دارند و شامل کنگلومرای پلی ژنتیک با گرد شدگی خوب و جور شدگی ضعیف به رنگ خاکستری بوده که معادل با کنگلومرای کرمان هستند، هم چنین ماسه سنگ خاکستری و مارن های زرد رنگ با لایه بندی خوب به چشم می خورد.
قسمت گسترده ی از رسوبات منطقه جاجرم متعلق به واحد سنگی ائوسن است. نهشته های ائوسن با همبری ناهمساز بر روی ماسه سنگ های پالئوسن قرار می گیرد و شامل رسوباتی نظیر کنگلومرا، سنگ آهک ماسه ای، مارن، گدازه آندزیتی، سنگ آهک، آندزیت پورفیری، سنگ های آندزیت بازالتی پیروکسن دار، توف و آگلومرا می باشند که حاوی فسیل نومولیت هستند. این رسوبات رخنمون وسیعی در منطقه دارند و در اطراف میان دشت، عباس آباد و شمال فرومد و محمد آباد به وضوح قابل مشاهده می باشند.
واحد سنگی ائوسن-الیگوسن با همبری ناهمساز بر روی نهشته های ائوسن قرار دارد و شامل کنگلومرای ولکانوژنیک با جور شدگی ضعیف، ماسه سنگ نازک لایه، تناوبی از مارن و ماسه سنگ به رنگ قهوه ای تیره، گچ با فرم گنبدی، مارن سیلتی و سیلت به رنگ خاکستری روشن تا سفید می باشد. نهشته هایی با این سن را می توان در حوالی عباس آباد و شمال فراشیان مشاهده کرد.
رسوبات سنگ آهک تیپ آبهای شیرین، متخلخل و سفید رنگ این منطقه که در شمال خاوری ورقه رخنمون دارند، معرف رسوبات واحد سنگی الیگومیوسن هستند.
البرز خاوری:
رسوبات پالئوزوئیک در این پهنه ساختاری شامل سنگ آهک، ماسه سنگ و دولومیت است که برونزد آنرا می توانیم در خاور سرخ چشمه مشاهده کنیم.
نهشته های واحد سنگی تریاس که معادل با سازند الیکا است شامل ماسه سنگ، مارن اکسید شده خوب لایه بندی شده به رنگ قرمز، سنگ آهک ورمیکولردار خوب لایه بندی شده، دولومیت ضخیم لایه توده ای به رنگ زرد می باشد. این رسوبات در غربی شهرستان جاجرم رخنمون دارند.
واحد سنگی ژوراسیک پائینی-میانی که هم ارز با سازند شمشک و سازند دلیچای است متشکل از شیل، ماسه سنگ نازک لایه، سنگ آهک نودولار حاوی فسیل آمونیت و سنگ آهک مارنی، چرت، مارن نازک لایه حاوی آمونیت (سازند دلیچای) می باشد که برونزد این رسوبات در شمال شرقی ورقه قابل دیدن است. نهشته های ژوراسیک بالائی به صورت پیوسته و تدریجی بر روی رسوبات ژوراسیک پایینی-میانی قرار می گیرد. این نهشته ها شامل سنگ آهک چرت دار نازک لایه حاوی آمونیت، سنگ آهک توده ای، ریفال متبلور، سنگ آهک االیتی با لایه بندی خوب به رنگ خاکستری و دولومیت متبلور که معادل با سازند لار می باشند. رسوبات سازند لار در اطراف جهان آباد و باختر جاجرم رخنمون دارند.
رسوبات کرتاسه پائینی از سنگ آهک ضخیم لایه تا توده ای به رنگ خاکستری تشکیل شده است که معادل با سازند تیز کوه می باشد. رسوبات کرتاسه بالایی از سنگ آهک ماسه ای چرت دار و سنگ آهک مارنی تشکیل شده است و به صورت ناهمساز روی رسوبات قدیمی تر جای دارد. رخنمونی از این رسوبات در شمال سرخ چشمه دیده شده است.
رسوبات پالئوسن در این منطقه معادل با سازند فجن هستند و شامل کنگلومرا، مارن و ماسه سنگ می باشند. که سنگ آهک مارنی و مارن ائوسن به صورت نا همساز بر روی آنها قرار می گیرند.
رسوبات نئوژن شامل کنگلومرا قاعده به رنگ قرمز، مارن گچ دار، تناوب کنگلومرا، ماسه سنگ و مارن خوب لایه بندی شده به رنگ قرمز به همراه تراکی آندزیت است که در مناطق جنوب خاوری جاجرم برونزد دارند.
رسوبات عهد حاضر در منطقه جاجرم شامل پادگانه های جوان و دشت آبرفتی، پادگانه های قدیمی و بادزنهای آبرفتی، کنگلومرای سخت نشده به رنگ قهوه ای، زمین های زراعی، تپه های شنی و آبرفت در آبراهه های اصلی می باشد که بیشتردر شمال و جنوب منطقه پراکنده شده اند.
زمین شناسی اقتصادی
کارخانه تولید آلومینا که از سنگ بوکسیت استفاده می کند. در این منطقه معادن بوکسیت یافت می شود.
جاجرم به دليل همجواری با جنگل گلستان از اهميت و غنای خاصی برخوردار بوده و همچنين تنها شهرستان استان خراسان شمالی است كه به راه‌آهن سراسری كشور متصل می‌باشد كه اين اهميت اقتصادی منطقه را دو چندان كرده است.
