ثبت شده توسط کیانا کیانی | ثبت: 2020-09-06 10:46:02.0 | ویرایش: 2022-11-22 14:19:35.0 | دسته بندی: 250k
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در راستای وظایف سازمانی، نقشه های زمین شناسی و گزارشهای توصیفی مرتبط با نقشه ها را در مقیاس 250 هزارم تهیه نموده است. گزارش حاضر، خلاصه ای از گزارش نقشه زمين شناسي ورقه 1:250000 بم به منظور شناخت کلی از محدوده مطالعاتی می باشد. همچنین دریافت و خرید لایه های رقومی و رکوردهای اطلاعاتی تکمیلی این برگه از طریق سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ به آدرس http://csw.ngdir.ir قابل دسترس است.
گزارش نقشه 1:250000 بم
چهارگوش بم در جنوب خاوري كرمان و در محدوده طولهای 57 درجه تا 58 درجه و 30 دقیقه خاوري، و عرضهای 29 تا 30 درجه شمالي قرار دارد. نام چهارگوش از شهرستان بم گرفته شده كه در گوشه جنوب خاوري چهارگوش جاي دارد. از جمله نواحي پرجمعيت ناحيه خانه خاتون، گوگ (گلباف)، راين و ساردوئيه است. قرار داشتن بخشي از كوه هاي هزار (4423 متر) بحر آسمان (3434 متر) و جوپار (2960 متر) در بخش باختري و وجود فرونشست لوت در بخش خاوري سبب گرديده تا ناحيه مورد نظر دو ريخت متفاوت را به نمايش بگذارد، كه در اين بخش بندي جغرافيائي، نقش رويدادهاي زمين شناسي انكارناپذير است.
چينه شناسي
از نگاه زمين شناسي، چهارگوش بم در برگيرنده مجموعه اي از سنگهاي ترياس پسين تا زمان كنوني است، كه با پيچيدگي چينه شناسي و ساختاري همراه است. ادامه جنوبي گسل نايبند با داشتن روند عمومي شمالي- جنوبي از بخش خاوري ناحيه مي گذرد. مقايسه سنگهاي هم زمان در پيرامون گسله نايبند نشانگر آن است كه، اين گسله حداقل از زمان ترياس تا زمان نئوژن، در تحولات زمين شناسي ناحيه نقش داشته و تغييرات چينه شناسي و زمين ساختي عمده اي را سبب شده است. رسوبات تریاس در مناطق جنوب داریستان رخنمون دارد.
به همين رو نه تنها از نگاه جغرافيايي، كه از نظر زمين شناسي نيز سطح چهارگوش به دو بخش خاوري و باختري تقسيم و كوشش شده است، تا ضمن مقايسه هاي لازم واحدهاي سنگ چينه اي متفاوت، دو سوي گسله نايبند به طور جداگانه توصيف شوند. كهن ترين سنگهاي ناحيه از نوع رسوب هاي آواري به سن ترياس پسين- ژوراسيك، كه با سازندهاي نايبند، شمشك، بادامو، و هجدك هم ارز بوده و عمدتاً در كوه هاي جوپار برونزد دارند. بيشتر نهشته هاي كرتاسه از نوع سنگهاي كربناتي است، كه گستره پهناوري را زير پوشش دارد. رسوبات کرتاسه زیرین در مناطق غرب کاظم آباد، غرب مهدی آباد، غرب زمان آباد رخنمون دارد.
هم ارزي سنگهاي كرتاسه موجود در هر دو سوي گسله نايبند، گوياي شرايط رسوبي متفاوت در زمان كرتاسه است. در گوشه جنوب باختري چهارگوش مجموعه اي از سنگهاي الترابازيك و بازيك وجود دارد، كه با آميزه هاي رنگين در خور سنجش بوده و كربناتي هاي همراه آن ها به سن كرتاسه پاياني است. رسوبات کرتاسه بالایی در مناطق غرب و شرق گلباف، شرق خانه خاتون، غرب چشمه آب رخنمون دارد.
در كوه سه كنج واقع در شمال چهارگوش، بخش كمي از رسوبها از نوع انباشته هاي توربيديتي فليشي و نشانگر سن پالئوسن است، در حالي كه در ديگر نواحي رسوب هاي كنگلومراي سازند كرمان نشانگر سن پالئوسن در ناحيه است، در باختر گسله نايبند وابستگي كنگلومراي كرمان با سنگهاي كرتاسه به گونه اي ناپيوسته و همراه با دگر شيبي است، در حاليكه در خاور گسله مزبور، وابستگي رسوب هاي كرتاسه پاياني وكنگلومراي كرمان تدريجي دانسته شده است. سنگهاي منسوب به زمان ائوسن بيشتر از نوع مجموعه هاي ولكانيكي-رسوبي است. رسوبات پالئوسن در مناطق شمال چهار رستم، غرب گلبافت رخنمون دارد.
در باختر گسله نايبند، سنگهاي ائوسن بخشي از مجموعه هاي ولكانيكي كمربند ولكانيكي اروميه-دختر است. رديف هاي پياپي و قائم اين سنگها با تفاوتهاي رخساره اي قابل توجهي همراه است، كه همين امر سبب گرديده است تا سنگهاي ائوسن به چند واحد جداگانه تقسيم شود. در نواحي مجاور چهارگوش بم، ائوسن پائيني از نوع سنگهاي رسوبي با ويژگي توربيديتي است (اين رسوبات در چهارگوش بم برونزد دارند). رسوبات ائوسن پایینی در مناطق جنوب رنگو، غرب و جنوب غربی خاردم رخنمون دارد.
در زمان ائوسن پيشين- مياني پس از يك فاز چين خوردگي شديد، فعاليت هاي ماگمائي ترشير آغاز مي شود و سنگهاي ولكانيكي ستبري به نام «مجموعه بحر آسمان»، با دگر شيبي آشكار سنگهاي كهنتر ائوسن را مي پوشاند. پس از يك دوره آرامش نسبي همراه با حركات شاغولي قائم و چين خوردگي آرام، دومين فعاليت ولكانيكي ائوسن منجر به پيدايي رديف ستبري از سنگهاي ولكانيكي و آذر آواري شده كه به نام «مجموعه ولكانيكي رازك» از آن ياد شده است. مجموعه ولكانيكي رازك داراي بازيسیته و تركيب سنگي متفاوتي است، آن سان كه مي توان اين مجموعه را به سه زير مجموعه جداگانه بنام هاي «زير مجموعه بازيك پاييني» «زير مجموعه اسيدي مياني» و بالاخره «زير مجموعه بازيك بالايي» تقسيم نمود. آخرين رديفهاي سنگهاي ائوسن بيشتر از نوع توف و گدازه هاي اسيدي است، كه «مجموعه ولكانيكي هزار» ناميده شده است. در خاور گسله نايبند، سنگهاي ائوسن همچنان متشكل از سنگهاي ولكانيكي و پلوتونيك است، كه بلندي هاي شمال باختري بم را پديد آورده است، سنجش و هم ارزي اين ولكانيك ها با مجموعه هاي ياد شده دشوار است. رسوبات ائوسن پيشين- مياني در مناطق شمال روستای برنجی، جنوب حلیل رود، جنوب غرب راین، شمال بم رخنمون دارد.
سنگهاي اليگوسن پائيني از نوع مارن، كنگلومرا و ماسه سنگ است، كه با «سازند قرمز پائيني» هم ارز دانسته شده اند. رسوبات اليگوسن بالائي بيشتر از سنگ آهك هايي به رنگ روشن درست شده كه برابر «سازند قم» مي باشد. رسوبات الیگوسن در مناطق زمان آباد، شمال موی خانه، جنوب قصر فلنج رخنمون دارد.
سازند قرمز بالائي به سن ميوسن و متشكل از سيليت سنگ با لايه هاي ستبر ماسه سنگي است، كه به طور ناحيه اي با ولكانيك هاي آندزيتي پوشيده شده است. دومين فعاليت ماگمائي زمان ميوسن منجر به جايگيري توده هاي نفوذي از نوع گرانيت، گرانوديوريت و مونزونيت شده است. نسبت دادن اين نفوذي ها به زمان ميوسن به دليل جايگيري آنها در سنگهاي ائوسن و اليگوسن است، كه با آلتراسيون هيدروترمال (دگرساني گرمايي) و كاني سازي مس همراه بوده است. رسوبات میوسن در مناطق جنوب موی خانه رخنمون دارد.
سنگهاي پليوسن متشكل از ماسه سنگ، كنگلومرا با درجه سيمان شدگي ضعيف و همراه با افقهاي توفيتي است. افزون بر سنگهاي رسوبي، بخشي از سنگهاي پليوسن ناحيه از نوع توده هاي نفوذي با ژرفاي كم است. در ناحيه لوت رسوب هاي پليوسن بيشتر سيليت و مارنهاي سخت نشده و افقي به نام «سازند لوت» است.رسوبات پلیوسن در مناطق غرب راین، شمال ده ملک، غرب کیشیت، شرق سردویه رخنمون دارد.
نهشته هاي كواترنر كه نواحي پست ناحيه را زير پوشش دارند، بيشتر شامل رسوبهاي آبرفتي، پهنه هاي ماسه اي و كفه هاي نمكي است.رسوبات کواترنر در مناطق شمال وشمال غربی رخنمون فراوان دارد.
زمين شناسي اقتصادي
از نقطه نظر توان زمین شناسی اقتصادی این چهارگوش دارای پتانسیل نسبتا مناسبی است که بصورت مختصر به معادن فعال در سطح منطقه در ذیل اشاره شده است.
1. معدن سنگ آب باریک
2. معدن مسی مرغک
3. معدن مرمر گزار سیاه
4. معدن نمک
5. معدن مرمره رستم
6. معدن مرمره سروستان
7. معدن گچ گور بم
8. معدن سولفات و روی
9. معدن مس ریگان
