ثبت شده توسط ریحانه شریفی | ثبت: 2020-09-06 10:13:17.0 | ویرایش: 2023-09-02 14:11:13.0 | دسته بندی: 250k
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در راستای وظایف سازمانی، نقشه های زمین شناسی و گزارشهای توصیفی مرتبط با نقشه ها را در مقیاس 250 هزارم تهیه نموده است. گزارش حاضر، خلاصه ای از گزارش نقشه زمين شناسي ورقه 1:250000 تکاب به منظور شناخت کلی از محدوده مطالعاتی می باشد. همچنین دریافت و خرید لایه های رقومی و رکوردهای اطلاعاتی تکمیلی این برگه از طریق سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ به آدرس http://csw.ngdir.ir قابل دسترس است.
گزارش نقشه 1:250000 تكاب
ناحيه چهارگوش تكاب (شاهين دژ) كه زمين شناسي آن موضوع اين بررسي را تشكيل مي دهد شامل قسمتي از استانهاي آذربايجان و كردستان است. اين نقشه که بين طولهای جغرافيائی 46 درجه و 30 دقیقه تا 48 درجه شرقی، و عرضهای جغرافيائی37 تا 38 درجه شمالی قرار دارد.
به استثناي جنوب و جنوب غربي ناحيه كه از نقطه نظر زمين شناسي ساختماني و چينه شناسي شبيه واحد تكتونيكي اروميه- سيرجان است، ساير قسمتهاي چهارگوش از لحاظ سرگذشت زمين شناسي خصوصاً "چينه شناسي"، ادامه كوه هاي غربي ناحيه زنجان مي باشد. در بيشتر قسمت هاي چهارگوش مورد مطالعه، جز جنوب و جنوب غربي آن، سازندهاي مختلف زمين شناسي متعلق به پركامبرين تا عهد حاضر گسترش داشته و از سنگهاي دگرگوني رسوبي و آذرين (دروني و بيروني) تشكيل شده اند.
چينه شناسي
مجموعه پي، كه سنگهاي پركامبرين را تشكيل مي دهد بيشتر در بخشهاي مركزي ناحيه مورد مطالعه رخنمون دارد. اين سنگها عبارتند از گنيس، آمفيبوليت، ميكاشيست و همچنين سنگهاي رخساره دگرگوني شيست سبز كه در بعضي از نقاط ناحيه مورد بررسي متجاوز از 1500 متر ضخامت دارند. قسمتهاي بالايي اين مجموعه به سازند دگرگون نشده كهر (متشكل از شيل سبز به ضخامت 1200 متر) تبديل مي شود كه چگونگي ارتباط اين دو با هم مشخص نيست.
روي مجموعه سنگهاي پركامبرين بالايي (اينفراكامبرين) و كامبرين مي پوشانند. پائين ترين واحد پركامبرين بالا سازند قره داش است كه براي اولين بار در ايران پيدا شده و مورد مطالعه قرار مي گيرد. اين سازند منحصراً در قسمتهاي غربي ناحيه رخنمون داشته و بيشتر از گدازه هاي ريوليتي و توف اسيدي تشكيل شده و با ناپيوستگي هم شيب روي سازند كهر قرار دارد. رسوبات پرکامبرین در مناطق جنوب غرب تکاب روستای دره کبله، شمال غرب تکاب یوچ دره، شمال غرب و شرق تکاب رخنمون دیده می شود. روي آن به ترتيب سازندهاي بايندر، سلطانيه، باروت و زاگون قرار مي گيرد.در بعضي ناحيه ها سازندهاي بايندر و سلطانيه بدون واسطه سازند قره داش بر روي مجموعه قرار گرفته اند. نهشته هاي كامبرين- اردويسين با سازند لالون آغاز مي شود كه خود به وسيله سازند ميلا كه از ماسه سنگ كوارتزيتی سفيد رنگ و دولوميت سياه در قسمت زيرين و سنگ آهك هاي تريلوبيت دار در قسمت بالا تشكيل شده است پوشيده مي شود. قسمت بالايي سازند ميلا تدريجاً به شيل سبز گراپتوليت دار و سنگ آهك ندول دار تبديل گشته و اين قسمت براي اولين بار است كه در شمال غربي ايران يافت و مطالعه مي شود.
نبود چينه شناسي مهمي ميان سنگهاي اردويسين و پرمين در ناحيه مورد مطالعه مشاهده مي شود و نهشته هاي پرمين به صورت ناپيوستگي هم شيب روي سازند ميلا و گاهي سازندهاي قديمي تر قرار مي گيرد. رسوبات اردويسين و پرمين در در شرق و جنوب شرق شاهین دژ رخنمون دارد.
پرمين با رسوبات بي فسيل سازند دورود شروع مي شود كه روي آن را سازند روته و داراي گاستروپودها (بله روفون)، براكيوپودها، كرينوييدها و روزن بران گونا گون (فوزوليندها، پالئوتكستولاريا و .......) مي پوشاند. نهشته های پرمین در مناطق شمال ماهنشان روستای حمید آباد و کوه حبس، شرق ماهنشان، شمال شرق دره قبله، شمال روستای حیدر باغ رخنمون دارد.
نهشته هاي مزوزوئيك در قسمت غربي ناحيه مورد بررسي نسبت به ساير نقطه هاي منطقه داراي ضخامت بيشتري بوده و در قسمتهاي از شرق منطقه نيز گسترش دارند. اين نهشته ها عبارتند از: دولوميت ها و سنگ آهك هاي سازند اليكا، شيل و ماسه سنگهاي سازند شمشك و سنگ آهك هاي سازند لار. اين سازندها رخساره ساحلي تا دريايي را مشخص مي كنند. واحدهاي گفته شده در بالا به وسيله نهشته هاي كرتاسه زيرين كه از سنگ آهك هاي اوربيتولين دار و رسوب هاي كرتاسه بالا، كه بيشتر از شيلهاي سياهرنگ حاوي گلوبوترونكانا هستند، پوشيده مي شود.
در شمال دهكده حسن آباد و كوه شاه نشين واقع در قسمت شرقي منطقه مورد مطالعه رديف چينه شناسي مربوط به مزوزوئيك بيشتر از سنگهاي دگرگون شده و سنگهاي آتشفشاني تشكيل شده است. رديف هاي چينه شناسي در جنوب و جنوب غربي منطقه مورد مطالعه با آنچه در ساير نقاط داريم متفاوت است. در اين ناحيه ها قديمي ترين سنگها از آمفيبوليت، گنيس، ميكاشيست، سنگ آهك هاي متبلور و دولوميتها كه به طور يقين متعلق به قبل از پرمين هستند، تشكيل شده است. روي اين رسوبها را شيلهاي فيليتي، سنگ آهك هاي مرمري شده، دولوميتها و سنگهاي آتشفشاني متعلق به مزوزوئيك با ناپيوستگي مي پوشاند. ترشیر در تمامي منطقه كم و بيش داراي رخساره يكساني است. رسوبات مزوزوئيك در اطراف شاهین دژ و تکاب پراکندگی دارد.
ائوسن با كنگلومراي سازند فاجان شروع شده كه روي آن را به ترتيب سنگ آهك نوموليت دار سازند زيارت و سنگهاي آتشفشاني سازند كرج مي پوشاند. نهشته هاي ائوسن به ترتيب به وسيله كنگلومراي واحد قرمز پاييني، رسوبهاي دريايي سازند قم، رسوب هاي قاره اي و تبخيري واحد قرمز بالايي و يك رديف از لايه هاي افقي و كمي شيب دار رسي و كنگلومرايي مربوط به پليوسن- پليوستون پوشيده مي شوند. رسوبات ائوسن در مناطق شمال و جنوب شاهین دژ، غرب وشرق تکاب رخنمون دارد.
در دوره كواترنر تراسهاي آبرفتي متعدد و نهشته هاي تراورتن تشكيل شده است. رسوبات كواترنر در قسمت جنوبی تکاب گسترش فراوانی دارد.
فعاليت آتشفشاني در پركامبرين با گدازه هاي همراه با سنگهاي اسيدي و نيمه عميق شروع شده است. در قسمتهاي زيرين پروتروزوئيك نيز نشانه ادامه اين فعاليت ديده مي شود. فعاليت آتشفشاني با خروج آندزيت در كرتاسه تكرار شده و به طور متناوب اين فعاليت در ائوسن، اليگوسن قبل از ميوسن و بعد از آن نيز ادامه داشته است. سنگهاي دروني عبارتند از: گرانيت دوران و گرانيت آناتكسي مربوط به پركامبرين، گرانيت محمدآباد مربوط به قبل از كرتاسه،گرانيت پورفيري بعد از كرتاسه، گرانيت و گابروي بعد از ميوسن. از نظر ساختمان زمين شناسي مي توان ناحيه را به چهار قسمت مجزا تقسيم كرد.
قسمت A واقع در مركز ناحيه مورد مطالعه كه هيچ گونه رسوب هاي متعلق به بالاترين قسمت پركامبرين تا اليگوسن در اين قسمت مشاهده نمي شود و احتمالاً در طول اين مدت اين ناحيه از آب خارج بوده است. قسمت B واقع در مشرق ناحيه كه داراي روند شمال – شمال غربي بوده و ادامه كوه هاي زنجان است. قسمت C واقع در شمال غربي كه در آن دو روند شمالي- جنوبي و شرقي- غربي وجود دارد و چين خوردگي هاي زيادي در رسوب هاي پركامبرين بالايي تا مزوزوئيك در اين قسمت مشاهده مي گردد. بالاخره قسمت D واقع در گوشه ي جنوب شرقي ناحيه كه داراي روند شمال شرقي- جنوب غربي است و رسوبات كرتاسه و لايه هاي قديمي تر آن دگرگون شده اند. يك گسل بزرگ باعث جدايي قسمت هاي جنوبي از شمال ناحيه، مورد مطالعه بوده و حركت اين گسل ممكن است باعث بالا آمدگي قسمتهايي از جنوب ناحيه در دوره ژوراسيك باشد، چرا كه نهشته هاي آن ناچيز است و رسوب هاي كرتاسه مستقيماً روي رسوبهاي قديمي تر قرار مي گيرند.
زمين شناسي اقتصادي
از معادن فلزي مهم ناحيه مي توان معادن سرب و روي انگوران، سرب آيه قلعه سي، زرنيخ، زره شوران و مس بايچه باغ را نام برد. آثار طلا و آنته موان نيز در اين مناطق مشاهده مي شود. از معادن غيرفلزي كائولن، بوكسيت، نمك طعام و گچ در گذشته در ناحيه استخراج مي شده است. آبهاي معدني و چشمه هاي آب گرم، با درجه حرارت حدود 43 درجه سانتيگراد، در قسمتهاي غربي چهارگوش مورد مطالعه وجود دارد.
