ثبت شده توسط صبا خدرزاده | ثبت: 2020-09-06 09:07:33.0 | ویرایش: 2022-11-22 15:23:41.0 | دسته بندی: 250k
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در راستای وظایف سازمانی، نقشه های زمین شناسی و گزارشهای توصیفی مرتبط با نقشه ها را در مقیاس 250 هزارم تهیه نموده است. گزارش حاضر، خلاصه ای از گزارش نقشه زمين شناسي ورقه 1:250000 گلپایگان به منظور شناخت کلی از محدوده مطالعاتی می باشد. همچنین دریافت و خرید لایه های رقومی و رکوردهای اطلاعاتی تکمیلی این برگه از طریق سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ به آدرس http://csw.ngdir.ir قابل دسترس است.
گزارش نقشه 1:250000 گلپایگان
ناحیه ای که در نقشه گلپایگان نشان داده می شود در نیمه راه بین همدان و اصفهان، در قسمت شمالی رشته زاگرس قرار دارد. این رشته کوه عظیم که به سمت شمال غرب- جنوب شرق روند دارد، شاخه جنوبی کوه زائی آلپ را در ایران تشکیل می دهد و کیفیت مشخص آن جنبش به سمت جنوب غرب است. ناحیه مورد بررسی گلپایگان به صورت چهارگوشه به طول های جغرافیائی 50 تا 50 درجه و 30 دقیقه شرقی و عرض های جغرافیائی 33 تا 33 درجه و 30 دقیقه می باشد.
چينه شناسي
قدیمی ترین سنگهائی که در ناحیه در معرض دید هستند مجموعه دگرگونی پرکامبرین می باشند. این مجموعه متشکل است از ارتو یا پاراگنیس، مرمرها و مرمرهای دولومیتی، آمفیبولیت ها، شیست های سبز، کوارتزیت و فیلیت ها. گرانیت های نزدیک موته و حسن رباط جوان تر از این سنگهای دگرگونی هستند، ولی باز هم احتملا سن پرکامبرین دارند. گرانیت های موته همراه با کانی سازی به صورت پیریت طلادار می باشند. در شمال، در دنبال این سنگهای دگرگونی ردیفی به سن پرکامبرین جوان تا کامبرین قرار دارد. این ردیف شامل، سنگهای غیر دگرگونی تا سنگهائی که اندکی دگرگونی شده اند، می باشد. این ردیف از پایین به بالا متشکل است از چندین صدمتر سنگ لوح های ماسه ای که بین آنها سنگهای آتشفشانی اسیدی تا خنثی وجود دارد، مجموعه دولومیتی به ضخامتی تا 1000 متر، چندین صد متر سنگ لوح های ماسه ای و میکادار و ماسه سنگ. در بالای ردیف دولومیت تیره قرار دارد که با تغییر تدریجی به سنگ آهک های روشن تبدیل می گردد. در این سنگ آهک های روشن به ندرت بقایای تریلوبیت دیده می شود. رسوبات پرکامبرین در مناطق شمال شرق روستای حسن رباط، جنوب کوه دوسارا، شمال کوه چنانا، شمال لاریجان رخنمون دارد.
به دلیل وجود تشابه نوع سنگها این ردیف را با سازندهای کهر، سلطانیه، زاگون- لالون و میلا در شمال ایران وابسته می دانند. در دورترین گوشه جنوب غربی نقشه گلپایگان که شامل منطقه ای درست در جنوب غربی راندگی (Thrust) اصلی زاگرس است، سنگهای کامبرین دوباره ظاهر می شوند. جز در ناحیه فوق سازند غیر دگرگونی پرکامبرین و قسمت زیرین دوران اول در قسمت جنوبی نقشه گلپایگان وجود ندارد. رسوبات کامبرین در مناطق جنوب ارژناک، جنوب هستی جان، جنوب کوه ورنی، شرق تخت مقدر رخنمون دارد.
در این قسمت مجموعه دگرگونی پرکامبرین پی به طور کلی بلافاصله زیر ماسه سنگها، شیستهای رسوبی، سنگ آهک ها و شیست های سبز پرمین قرار دارد. این سنگها در بعضی قسمت ها کمی دگرگونی حاصل کرده اند و در بعضی از جاها در مجاورت با پرکامبرین پی کنگلومرای پایه و دگرشیبی نمایانی وجود دارد. مشابه این حالت در شمال هم پرمین فسیل دار که به طور عمده دولومیت است با پیشروی روی سازند میلا (کامبرین) قرار می¬گیرد. دولومیت در بعضی مناطق دگرشیبی واضحی با سازندهای قدیمی تر نشان می دهد. رسوبات پرمین در مناطق غرب مال شیر، روستای چمن سلطان، جنوب روستای آب باریک، جنوب میانه، شرق روستای ورزینه، شمال گل چشمه رخنمون دارد.
به دنبال دولومیتهای پرمین و بدون اینکه محل پیوستگی کاملا مشخص باشد، تناوب ضخیمی از دولومیت و سنگ آهکهای کم و بیش دولومیتی دیده می شود که احتملا سن تریاس زیرین تا تریاس میانی را دارند. سازندهایی پهناور از ماسه سنگ و شیست رسوبی به سن تریاس- ژوراسیک که صرف نظر از عدم وجود لایه های ذغال سنگ در سایر موارد قابل مقایسه با سازند شمشک در شمال ایران می باشد در قسمتهای مرکزی و شمالی ناحیه ای که نقشه آن تهیه شده توسعه دارد. رسوبات تریاس-ژوراسیک در مناطق شرخان، پینک آباد، زنگ در، جنوب غرب خمین، روستای لای بید، شرق موته، آتش کوه رخنمون دارد.
این سازند روی سازندهای مختلف قدیمی تر قرار گرفته ولی در ناحیه مجاورت گنگلومرای پایه، دگرشیبی نمایان مشاهده نشده است. وجود نهشته های نازکی از ماسه سنگ وکنگلومرا معرف مرحله فرسایش ما قبل کرتاسه میانی است. این فاز در کلیه قسمت های ایران مرکزی شناخته شده است. در دنبال این قسمت سنگهای آهکهای اربیتولین دار متعلق به کرتاسه میانی و مارن وجود دارد. ضخامت این سنگها به بیش از 1000 متر می رسد. در بعضی مناطق، در قاعده ردیف کرتاسه سنگهای آتشفشانی (تا حدودی احتمالا محصول آتشفشانی زیر دریائی) یافت می شود که ممکن است با کانی زایی که در نقاط پراکنده وجود دارد مثل آهن شمس آباد و بعضی از ذخایر سرب و روی ناحیه در ارتباط باشد. در دنبال مارن ها و سنگ آهک های کرتاسه میانی ردیف یکنواختی وجود دارد که در محل هائی همراه با ناجوری مختصر است. این ردیف شامل شیست های رسوبی، مارن و سنگ آهک مارنی به ضخامتی بیش از 1000 می شود. سن ردیف را از فسیل های نادری که دارد کرتاسه فوقانی تشخیص داده اند. در قسمت شمالی ناحیه توده های کوچک دیوریتی تا گابرو- دیوریتی در این سنگها رخنه کرده اند. ممکن است که این توده های عمیق در ارتباط با فعالیت های ماگمائی باشند که سنگهای آتشفشانی دوران سوم زیرین را که به سمت شمال توسعه زیادی دارند باشند و یا سنی جوانتر داشته باشند. تعدادی از ذخایر سرب و روی ناحیه که به نظر منشأ گرمایی دارند ممکن است در ارتباط با این پدیده ماگمائی باشند. رسوبات کرتاسه در مناطق شمال خمین، جنوب نیموار، جنوب حسن آباد، جنوب خمین، جنوب کوه سیل، جنوب انگشت لیس رخنمون دارد.
در مورد چینه شناسی دوران دوم در قسمت جنوبی ناحیه مورد گزارش، در منطقه ای که درست در شمال راندگی اصلی زاگرس واقع است مسائلی که هنوز به درستی روشن نشده باقی است. در اینجا روی مجموعه دگرگونی پرکامبرین و سازندهای فوقانی دوران اول ردیفی به سن تریاس بالائی - ژوراسیک (؟) و کرتاسه زیرین (؟) پیشروی دارد که شامل یک کنگلومرای قاعده ای با قطعات مختلف و چندین صد متر مارن ماسه ای و سنگ آهکهای سیلیسی می باشد. بدون وجود مرز مشخص و قاطعی روی این سنگها بیش از 1000 متر سنگ آهک توده ای که سن آن را به طور کلی کرتاسه میانی تصور می کنند قرار دارد. رسوبات تریاس در اطراف محلات، جنوب و غرب چمر آباد، گل چشمه، شمال رباط ترک، جنوب غرب قله هما رخنمون دارد.
از مطالعاتی که در مورد سازندهای دوران سوم شده ملاحظات مهم تازه ای حاصل نگشته است، از تجزیه و تحلیل تکتونیک ناحیه ممکن است دست کم سه دوره یا سه سیکل اصلی کوه زائیتشخیص داده شود:
یک کوهزائی پرکامبرین که باعث تشکیل مجموعه دگرگونی قدیمی شده است و ساختمانهای مربوط به آن بیشتر به سمت شمال غرب- جنوب شرق امتداد دارند.
یک دوره کوه زائی واریسین میانی تا جوان که در آن تفوق با ساختمانهای چین خورده ای است که امتداد به سمت شمال شرق تا شمال- شمال شرق دارند. بخشی از این کوهزائی مربوط به ما قبل پرمین و بخش دیگر مربوط به پرمین جوان یا ما بعد پرمین (ما قبل تریاس بالائی) می باشد و در محل هائی هم دگرگونی جزئی وجود دارد.
بالاخره دوران کوه زائی آلپ که سیستم چین های مشخص شمال غربی جنوب شرقی را که مورفولوژی کنونی تحت تسلط آن می باشد به وجود آورده است.
رسوبات کواترنری در مناطق اطراف گلپایگان و خمین رخنمون فراوانی دارد.
زمين شناسي اقتصادي
کانسار دره اشکی در شمال شرق منطقه موته با فاصله 55 کیلومتری از گلپایگان قرار دارد، از نظر زمین شناسی در محدوده زون سنندج سیرجان واقع است. سنگ درونگیر ماده معدنی میکاشیست، متاریولیت و گرانیت می باشد که سن متفاوت، از پرکامبرین تا سنین جوانتر برای آنها تعیین شده است، پاراژنز کانه ها دراین کانسار کالکوپیریت، پیریت، مگنتیت، هماتیت و گوئتیت می باشد غالباً طلا همراه با کانه های کالکوپیریت، پیریت و کوارتز می باشد. تجزیه نمونه ها، عیار طلا را حدود 4 پی پی ام نشان می دهند، براساس مطالعات اس.ای .ام عیار طلا در کانی کالکوپیریت 278/ 0 درصد تعیین گردید، دراین کانسار ابتدا طلا همراه با کانه های سولفیدی با بافت افشان تشکیل شده، سپس در شکستگی ها به صورت رگه و رگچه تمرکز یافته است .
