ثبت شده توسط کیانا کیانی | ثبت: 2020-09-01 09:23:31.0 | ویرایش: 2022-11-22 17:18:23.0 | دسته بندی: 250k
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در راستای وظایف سازمانی، نقشه های زمین شناسی و گزارشهای توصیفی مرتبط با نقشه ها را در مقیاس 250 هزارم تهیه نموده است. گزارش حاضر، خلاصه ای از گزارش نقشه زمين شناسي ورقه 1:250000 اصفهان به منظور شناخت کلی از محدوده مطالعاتی می باشد. همچنین دریافت و خرید لایه های رقومی و رکوردهای اطلاعاتی تکمیلی این برگه از طریق سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ به آدرس http://csw.ngdir.ir قابل دسترس است.
گزارش نقشه 1:250000 اصفهان
نقشه ی زمین شناسی چهارگوش اصفهان که محدوده بین طولهای جغرافیائی 51 درجه و 30 دقیقه تا 52 درجه شمالی، و عرضهای 32 تا 33 درجه شمالی می باشد سطحی برابر 15000 کیلومتر مربع را می پوشاند.
در این چهارگوش کوه هایی قرار گرفته اند که بلندترین قله های آنها یکی کوه مارشان (3330متر) مربوط به رشته کوه های کهرود واقع در شمال خاوری ناحیه و دیگری کوه ارجند (3189 متر) مربوط به رشته کوه های زاگرس که قسمتهای جنوب باختری منطقه را شامل می گردد. دیگر از کوه های مهم منطقه شاه کوه می باشد که بلندترین قله آن بیش از 2500 متر ارتفاع دارد و ناحیه روند آن شمال باختری- جنوب خاوری است که با روند کوه های زاگرس در جنوب باختری ناحیه و کهرود در شمال خاوری ناحیه موازی بوده و منطقه را به دو قسمت می نماید.
چینه شناسی
سنگهای موجود در ناحیه اصفهان مربوط به پرکامبرین تا عهد جدید است که از نظر چینه شناسی و زمین شناسی ساختمانی مورد مطالعه قرار گرفته است. رخنمونهای قدیمیترین سنگهای پرکامبرین که در باختر اصفهان قرار دارد شامل شیست، کینس و سنگهای آندزیتی دگرگون شده می باشد. رسوبات پرکامبرین در مناطق کوه برزه گله رخنمون دارد.
سنگهای مربوط به کامبرین، اردویسین و سیلورین در این منطقه دیده نمی شوند و به نظر می رسد که در فاصله زمانی بسیار طولانی نه رسوب گذاری انجام شده و نه فعالیت ماگمایی وجود داشته است. در دوره دونین به دنبال پیشروی دریا رسوباتی به وجود آمده اند که آنها را در شمال خاوری ناحیه می توان دید جنس این رسوب ها عبارتست از ماسه سنگ کوآرتزی و ماسه سنگ برنگهای قرمز و سفید می باشد که آنها را به دونین پایین نسبت داده اند. روی این سنگهای رسوبی، به طور هم شیب آهکهای دولومیتی و آهک های ماسه ایی و بالاخره آهکهای خاکستری رنگ فسیل دار که دارای لایه بندی نازکی می باشند تشکیل شده است. فسیلهای یافت شده در این سنگ آهکها متعلق به دونین میانی و بالائی است. رسوبات دونین در مناطق شرق جعفر آباد رخنمون دارد.
سنگهای کربونیفر پائین آهکی و ماسه سنگی بوده و در جنوب خاوری منطقه گسترش دارند ولی در هیچ نقطه ای از منطقه مورد مطالعه سنگهای کربونیفر بالا و پرمین پائین دیده نشده است. سنگهای پرمین میانی و بالا در شمال خاوری، جنوب خاوری و هم چنین در باختر اصفهان رخنمون دارد. در قاعده ی این سنگها یک واحد ماسه سنگی و کنگلومرایی وجود دارد که به وسیله آهکهای فسیل دار دنبال شده و سن آنها پرمین میانی و پسین می باشد. رسوبات پرمین در مناطق شمال حوض ماهی، شمال احمد آباد، کوه کفتر، جنوب کوه قوره رخنمون دارد.
سنگهای مربوط به تریاس از دو قسمت متمایز تشکیل یافته است. قسمت زیرین از سنگهای آهکی و دولومیتی تشکیل شده و حال آن که در قسمت بالا شیل و ماسه سنگ به وجود آمده است. رخنمونهای مربوط به تریاس در جنوب خاوری، شمال خاوری و هم چنین در شمال باختری منطقه گسترش دارد.
سنگهای ژوراسیک را نیز می توان به دو بخش تقسیم نمود. در خاور چهارگوش شیل و ماسه سنگ گسترش دارد که آنها به سازند شمشک نسبت داده ایم و در لابلای آن لایه های کنگلومرایی وجود دارد. در باختر و جنوب باختری منطقه در لابلای سنگهای شیلی و ماسه سنگی ژوراسیک، لایه های آهکی و آتشفشانی فراوان است. رسوبات ژوراسیک در مناطق احمد آباد، جنوب اصفهان، شما کوه زرد رخنمون دارد.
رخنمون سنگهای کرتاسه تقریبا در سراسر ناحیه یافت می شود ولی در قسمت های جنوبی گسترش بیشتری دارند. این سنگهای رسوبی در قاعده با یک کنگلومرا و ماسه سنگ قرمز رنگ شروع می شود که به وسیله آهک، مارن و شیل دنبال شده است. سن رسوبها از بارمین تا ماستریشیتین می باشد. رسوبات کرتاسه در مناطق شمال غرب، غرب، جنوب و جنوب غرب اصفهان رخنمون دارد.
سنگهای ائوسن (بیشتر مربوط به لوتسین) از دو واحد اصلی تشکیل شده است: در جنوب باختری کنگلومرا و آهک وجود دارد سنگهای آتشفشانی (گدازه ها و سنگهای آذرآواری) که در لابلای آن لایه های آهک نومولیت دار وجود دارد. در شمال خاوری ناحیه گسترش دارند. رسوبات ائوسن در مناطق کوه مرشنان، کوه لاپیچه رخنمون دارد.
رسوبهای اولیگوسن و میوسن (سازند قم) از سنگ آهک های فسیل دار سفید رنگ ساخته شده است که در ناحیه اصفهان گسترش زیادی ندارند ولی در قسمتهای شمالی (چهارگوش کاشان) دامنه ی گسترش آن بسیار زیاد است. رسوبات اولیگوسن ومیوسن در مناطق شمال روستای جعفر آباد، جنوب کوه سفید، شمال کوه راوند رخنمون دارد.
سنگهای میوسن وپلیوسن در بیشتر جاهای ناحیه از کنگلومرا، مارن و سنگ آهک های ماسه ایی متخلخل تشکیل یافته ولی در شمال خاوری ناحیه اصفهان جنس این سنگها از مارن و ماسه سنگ است و در لابلای آنها لایه های گچی تشکیل شده است. رسوبات میوسن و پلیوسن در مناطق وارپوشت، جنوب کوه میل رخنمون درد.
این سنگها به صورت لایه های افقی گسترده اند و اکثرا به وسیله لایه نازکی از نهشته های جدید پوشیده شده اند. علاوه بر سنگهایی که یاد شد در منطقه مورد مطالعه، توده هائی از سنگهای نفوذی از جنس گرانودیوریت وجود دارد که در دو زمان مختلف بوجود آمده اند. یکی در دور ژوراسیک پسین که در جنوب ناحیه دیده می شود و دیگری در نئوژن که در شمال خاوری ناحیه رخنمون دارند. در برخی از جاهای جنوب ناحیه اصفهان، رخنمودهای کوچکی از سنگهای دولویتی نیز دیده می شود که سن آنها به طور قانع کننده ایی مشخص نشده است.
چنانکه در بالا اشاره گردید منطقه شامل دو رشته کوه مهم (زاگرس در جنوب باختری و کهرود در شمال خاوری) است و با اینکه روند هر دو رشته یکسان است، از نظر زمین شناسی ساختمانی ویژگی های مختلفی دارند. در باختر اصفهان سنگهای قدیمی پرکامبرین به علت جنبشهای بایکالی دگرگون و سخت گردیده و به صورت پی سنگ ناحیه می باشند که بعدا به وسیله جنبشهای اپیروژنی بالا آمده و تشکیل یک بالا آمدگی در حوضه کنونی زاینده رود (در باختر ناحیه) داده است. این بالاآمدگی (هورست) از اواخر پرکامبرین تا پرمین پیشین وجود داشته.
در شرق چهارگوش سنگهای ماسه ایی، دولومیتی و آهکی دونین زیرین تا کربینفرزیرین نشان می دهد که دریای نسبتا کم عمقی در دونین پیشین وجود داشته که به تدریج در دونین پسین و کربینفر پیشین عمیق گردیده است. فسیل هائی که در نهشته های این دریا یافت گردیده ارتباط مستقیم آن را با دریای شمال در البرز و روسیه نشان می دهد.
نبود چینه شناسی مربوط به سنگهای کربینفر بالا و پرمین پائین در سراسر چهارگوش روشنگر عدم رسوبگذاری است که می توان آن را به یک خشکی زائی عمومی در سطح پهناوری از ایران زمین مربوط نمود. پیشروی وسیع دریا در پرمین میانی تمام سطح منطقه را فرا گرفته بوده است گرچه این دریا خیلی عمیق نبوده ولی گسترش زیادی داشته و ویژگی های یک دریای باز را با شوری معمولی دارا بوده است. این محیط دریایی در اغلب جاهای منطقه تا پایان دوره پرمین دوام داشته ولی با شروع اولین جنبشهای کوهزائی کیمرین پیشین، دریای پرمین به تدریج پس روی کرده و به جز قسمتهایی از جنوب خاوری ناحیه که محیط دریایی تا تریاس میانی ادامه داشته، بقیه ی جاها را خشکی وسیعی فرا گرفته و محیطی برای تشکیل دولومیتهای تریاس میانی که یکنواختی و گسترش شگفت انگیزی در بیشتر جاهای ایران زمین دارد فراهم گردیده است. این محیط دریایی که عمق زیادی در تریاس میانی نداشته به تدریج در اواخر تریاس (به ویژه در شمال و شمال خاوری ناحیه) عمیق تر گردیده و تا ژوراسیک پیشین ادامه یافته است. تغییرهای زیادی که در جنس رسوبهای تریاس میانی (دولومیت و آهک) و تریاس بالایی (لیاس- شیل و ماسه سنگ) مشاهده می کنیم نتیجه تغییر جغرافیای دیرین ناحیه است که مربوط به جنبشهای پیشین کوه زائی کیمرین پیشین می باشد. خشکی ایجاد شده در قسمتهای باختری به تدریج به وسیله دریای لیاس (توآرسین) تسخیر شده و رسوبهای آواری و سنگهای آذرین بیرونی نه تنها بر روی سنگهای پرمین تشکیل شدند بلکه به طور دگرشیب بر روی سنگهای قدیمی تر و دگرگون شده ی پر کامبرین نیز قرار گرفتند. در اینجا نیز تغییر جنس سنگها و وجود دگرشیبی بین لایه های متعلق به ژوراسیک و سنگهای قدیمیتر گواهی است بر ایجاد رخنمونها و اثر فاز فرسایشی بر روی آنها که در نتیجه جنبشهای کوهزائی کمتری پیشین اتفاق افتاده است (پیش از توآرسین).
نظر به اینکه هیچگونه دلیلی بر وجود سنگهای نئو کومین در دست نیست و سنگهای کرتاسه با دگرشیبی بر روی نهشته های قدیمی تر قرار گرفته اند، چنین نتیجه می شود که در حد فاصل بین ژوراسیک و کرتاسه، در منطقه مورد بررسی فاز کوهزائی کیمرین پسین نیز وجود داشته است. در این فاصله است که رسوب های منطقه به طور شدیدی چین خورده، از آب خارج شده و مورد هجوم عاملهای فرسایش قرار گرفته است.
دگر شیبی بین سنگهای رسوبی (آهک – شیل و مارن) بارمین- آپسین و سنگهای مختلف ژوراسیک و تریاس نمایانگر پیشروی دریای کرتاسه در این منطقه می باشد. دریای کرتاسه پیشین گرچه وسعت زیادی داشت ولی قبل از تشکیل نهشته های کرتاسه بالا، پسروی کرد و از قسمتهای زیادی از منطقه عقب رفت. این پسروی به طرف خاور بود و به جز قسمتی از نیمه خاوری ناحیه که محیط دریایی در آنجا تا کرتاسه پسین دوام داشت، بقیه جاها را خشکی فرا گرفت و بالاخره در پایان کرتاسه، پس روی دریا کامل شد.
بین کرتاسه و ائوسن جنبشهای کوهزائی برای بار دیگر از سر گرفته شد و رفته رفته شدت یافت (فاز کوه زائی لارامید) به طوریکه رسوبهای تشکیل شده چین خوردگی حاصل نموده و در پی آن عاملهای فرسایش شروع به فعالیت نمودند. بعد از جنبشهای لارامید، دریای کم ژرفای لوتسین شروع به پیشروی نمود و قسمت زیادی از منطقه را فرا گرفت در این مدت نسبتا آرام، نهشته های لوتسین به طور دگر شیب نه فقط بر روی سنگهای مختلف کرتاسه قرار گرفت، بلکه در برخی از جاها روی سنگهای ژوراسیک و حتی تریاس وسط را نیز پوشانید. وجود سنگهای آتشفشانی در شمال خاوری منطقه، نشان دهنده نا آرامی نسبی آن زمان است.
در ائوسن پسین دریای لوتسین از منطقه کنار رفت و جنبشهای بعدی کوهزائی آلپی در اولیگوسن همراه با چین خوردگی و بالا آمدگی به وقوع پیوست. سپس دریای اولیگوسن میوسن قسمت های خاوری منطقه را فرا گرفت و لایه های کم ضخامتی از آهک های فسیل دار در آن نهشته گردید. در میوسن دریا شروع به پسروی نمود و در دورپلیوسن همچنان پس می رفت و تنها به طور محلی در چند نقطه از ناحیه، دریاچه هایی در بین کوه ها به وجود آمد و نهشته های آن (لایه های نازکی از سنگ آهک ماسه ایی) در باختر ناحیه با دگرشیبی بر روی سنگهای قدیمی تر قرار گرفت ولی در جنوب باختری ناحیه رسوبهای دانه درشت و کنگلومرایی بر روی هم انباشته گردید و بالاخره در شمال خاوری ناحیه، مارنهای گچ دار آخرین اثر دریای میوسن-پلیوسن؟ هستند که به طور افقی کمی رخنمون دارند.
در دوره ی کوارترنر، نهشته های آواری دانه درشت در بیشتر جاهای ناحیه مورد بررسی تشکیل شده و هم چنان در حال تشکیل و گانه های آبرفتی مختلفی که در چند سطح توپوگرافی دیده می شوند بازمانده آبرفت های قدیمی تر کواترنر می باشند. رسوبات کواترنر در مناطق اطراف اصفهان رخنمون فراوان دارد.
زمين شناسي اقتصادي
در استان اصفهان تعداد 140 معدن فعال وجود دارد كه تعدادي از معادن عمده استان عبارتند از :معادن طلاي موته، سرب و روي ايرانكوه، معادن پتاس خور، معادن سنگ سنگاب، هفتومان، لايبيد، معدن سرب نخلك، معدن طلاي كوه دم اردستان. استان اصفهان در بخش معدن جايگاه دوم را در كشور و در زمينه مصالح ساختماني، فلزي و غير فلزي از نظر توليد سنگهاي تزئيني در كشور مقام اول را دارا مي باشد.
