ثبت شده توسط کیانا کیانی | ثبت: 2020-08-31 13:34:25.0 | ویرایش: 2022-11-22 18:15:51.0 | دسته بندی: 250k
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در راستای وظایف سازمانی، نقشه های زمین شناسی و گزارشهای توصیفی مرتبط با نقشه ها را در مقیاس 250 هزارم تهیه نموده است. گزارش حاضر، خلاصه ای از گزارش نقشه زمين شناسي ورقه 1:250000 اردبیل به منظور شناخت کلی از محدوده مطالعاتی می باشد. همچنین دریافت و خرید لایه های رقومی و رکوردهای اطلاعاتی تکمیلی این برگه از طریق سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ به آدرس http://csw.ngdir.ir قابل دسترس است.
گزارش نقشه 1:250000اردبیل
چهارگوشه اردبیل بخشی از دریای خزر و دشت کرانه آن رشته کوه های تالش و فلات آذربایجان را می پوشاند. چهارگوش 1:250000 اردبیل در ميان طول هاي خاوري 48 درجه تا 49 درجه و 30 دقیقه و عرض هاي شمالي 38 تا 39 درجه جاي گرفته است. از سمت شمال به کشور شوروی سابق و از خاور به دریای خزر و از باختر به چهارگوشه اهر و از جنوب به چهارگوشه بندر انزلی محدود است.
چینه شناسی
کهن ترین سنگهای این منطقه وابسته به اینفراکامبرین (پرکامبرین پایانی) بوده و شامل شیلهای میکادار ارغوانی با میان لایه هائی از دولومیت های چرت دار (سازند بایندر) در زیر و دولومیت ستبر لایه چرت دار (سازند سلطانیه) در بالا می باشند. این رسوب ها به طور ناهمساز در زیر سازندهای جوان تر قرار گرفته اند. در مرز جنوبی منطقه (در باختر خطبه سرا) یک مجموعه در هم از سنگهای دگرگونی شامل فیلیت، سریسیت، موسکویت، شیست، متاپسامیت و سنگ آهک مرمرین در هسته یک تاقدیس به طور ناهمساز در زیر سنگ آهکهای کرتاسه بالا دیده می شود که به علت مشخص نبودن جایگاه چینه ای آنها سن دقیقی برایشان نمی توان در نظر گرفت ولی با توجه به شواهد بالا می توان گفت سن پیش از کرتاسه را دارند. رسوبات پرکامبرین در در نواحی شمالی منطقه در اطراف عنبران رخنمون دارند.
سنگهای دوران اول در محدوده مورد بررسی برونزد نداشته و از رسوب های دوران دوم رسوب های کرتاسه گسترش بیشتری دارند. سنگهای دوران دوم در دو منطقه برونزد دارند: باختر نمین، باختر دریای خزر.
در منطقه باختر نمین سنگهای دوران دوم به صورت تاقدیس های کوچک و بسته ای در زیر ولکانیک های ائوسن به طور ناهمساز قرار گرفته اند. کهن ترین رسوب های وابسته به دوران دوم در این منطقه شامل سنگ آهک های دولومیتی اوولیتی توده ای (ماسیو) تا لایه ای است که سن تریاس میانی را دارند (الیکا؟). این رسوبها به طور ناهمساز در زیر رسوب های سنگ آهکی کرتاسه بالا قرار گرفته اند. رسوب های ژوراسیک شامل یک سری ماسه سنگ میکادار و شیل و ماسه سنگ آهکی همراه با آثار گیاهی و ذغال است (سازند شمشک؟) که با یک کنگلومرای به طور ناهمساز رسوب های اینفراکامبرین را می پوشاند. این رسوب ها با یک سری سنگ آهک بلورین لایه دار ستبر لایه به طور همساز پوشیده می شوند که سن ژوراسیک بالا- نئوکومین را دارند.
رسوب های کرتاسه بالا با یک کنگلومرا و ماسه سنگ قرمز رنگ به طور ناهمساز بر روی سنگ آهک های ژوراسیک بالا-نئوکومین جای گرفته اند و شامل یک سری سنگ آهک نازک لایه مارنی و سنگ آهک بلورین می باشند که سن سنومانین- ماستریشتین را دارند. در باختر دریای خزر و در بلندی های تالش رسوب های کرتاسه بالا شامل یک سری سنگ آهک نازک لایه با سن تورونین- ماستریشتین است که به طور ناهمساز بر روی سری دگرگونی منطقه خطبه سرا و زیر رسوب های دوران سوم جای گرفته اند. افزون بر آن به سوی شمال در باختر آستارا ستبرای زیادی از رسوب های فلیش گونه به طور همساز در زیر رسوب های توفی و ماسه سنگهای توفی ائوسن قرار گرفته اند که به احتمال سن کرتاسه بالا-پالئوسن را دارند. رسوبات پالئوسن در شرق نمین و جنوب حیران مشاهده شده اند. سنگهای دوره ترشیر در چهار نقطه با رخساره های متفاوت پدیدار می شوند، از این قرار:
در باختر دریای خزر این سنگها شامل یک سری رسوبهای آواری-ولکانیکی به صورت توف- ماسه سنگ توفی همراه با گدازه های آتشفشانی است که به طور ناهمساز بر روی سنگ آهک های کرتاسه بالا و همساز بر روی رسوب های فلیش گونه کرتاسه بالا- پالئوسن قرار گرفته اند. این رسوب ها با یک کنگلومرای پلی ژنیت (فجن؟) بر روی رسوب های فلیش گونه جای دارند. در باختر خطبه سرا و در بلندی های کوه خطبه سرا یک نوار نازک سنگ آهک نومولیت دار وابسته به ائوسن زیرین-میانی به طور ناهمساز بر روی رسوبهای کرتاسه بالا قرار گرفته است به سوی جنوب در چهارگوشه بندر انزلی ادامه دارد و به سوی شمال قطع می شود.
در منطقه فلات مرکزی، سنگهای دوران سوم شامل یک سری ولکانیک برش پیروکسن آندزیتی و گدازه های پیروکسن آندزیت بازالتی و ولکانیک های پرفیرآندزیتی تالاتیتی است که با شیب کم بر روی رسوبها و سنگهای کهن تر به طور دگرشیب جای گرفته اند. در جنوب آقچه قشلای در زیر ولکانیک های برشی و روی سنگ آهک های کرتاسه بالا یک نوار نازک سنگ آهک آواری پالئوسن دیده می شود که گسترش چندانی ندارد.
در درازای ائوسن هنگامی که در اغلب نقاط آذربایجان فعالیت شدید آتشفشانی صورت می گرفته، منطقه مغان، یک حوضه رسوبی در حال فرونشست تدریجی بوده که این حالت تا میانه های میوسن ادامه داشته و ردیف بزرگی از رسوب های آواری را بر جای گذاشته است. پس از فعالیت های آتشفشانی پالئوژن، در جای فرورفته ای که به احتمال بر اثر رویدادهای تکتونیکی پدید آمده بود حوضه رسوبی بسته ای ایجاد شده است. رسوب های این حوضه به بخش ( ) تقسیم شده اند. وجود لایه های گچی (ژیپس) در رسوب های مارنی و ماسه سنگی ( ) نشان دهنده تغییر متناوب ژرفای این حوضه رسوبی است وجود دگرشیبی میان رسوب های ( ) و رسوب هائی با خاستگاه آتشفشانی ( ) به احتمال نشان دهنده جنبش کوه زائی آتیکان در منطقه است. پس از این دوره است که محیط رسوبی برای دیاتومه ها و ماهی ها سازگار گردیده است. وجود ولکانیک های اسید نیز خود عاملی برای تأمین سیلیس دیاتومه ها بوده است. پیدایش این ولکانیک ها به صورت تراکیت و داسیت هم زمان با رسوب گذاری ( ) ادامه داشته است. در منطقه خاور نمین نیز یک کنگلومرای پلی ژنیک با خمیر توفی و تکه های ولکانیکی دیده می شود که کوهپایه ها را پوشانده است و به احتمال سن اواخر دوران سوم را دارد. مرز بالا و پایین رسوبات نئوژن به صورت ناپیوسته است.
فعالیت های ماگمائی نفوذی در منطقه خیلی کم و تنها به صورت توده های نفوذی کم ژرفا و کوچک گرانیتی- گرانودیوریتی در دو منطقه باختر بایرام بدن (شمال اردبیل) و جنوب باختر خطبه سرا دیده می شوند. این توده های نفوذی، سنگ های وابسته به دوره ائوسن را قطع کرده اند و به احتمال سن پس از ائوسن (الیگوسن) را دارند. از رسوب های دوران چهارم می توان به پادگانه های آبرفتی دشت اردبیل و نهشته های تراورتنی وابسته به چشمه های آهک ساز و سنگ آهک های دریاچه ای آب شیرین و رسوب های آواری دامنه آتشفشان سبلان را نام برد.
رسوب های دشت کرانه خزر نیز در خور ذکر است که داستان پسروی دریای خزر را در این دوران بیاد می آورد. از فعالیت های ماگمائی دوران چهارم، می توان آتشفشان سبلان را نام برد که در اوائل این دوران آغاز به فعالیت کرده و اکنون نیز در مرحله خاموشی است.
منطقه از نظر ساختمانی بسیار پیچیده است و به شش بخش زیر قابل تقسیم می باشد.
1- زون بالا آمده شمال باختری البرز
2- زون چین خورده باختر نمین
3- زون فلات مرکزی
4- حوضه رسوبی مغان
5- حوضه رسوبی نئوژن
که هر بخش ویژگی های ساختمانی و تکتونیکی خود را دارد. مهمترین رخدادهای تکتونیکی همانا جنبش های کوه زائی کیمیرین پسین لارامید-آلپ میانی و پسین می باشند که در منطقه کم و بیش آثار آنها را می توان دید. در حالی که جنبشهای تکتونیکی پیش از ژوراسیک به خوبی آشکار نیستند و ناهمسازی میان رسوبهای شمشک و رسوب های پرکامبرین پسین را شاید بتوان به کیمیرین پیشین نسبت داد.
زمین شناسی اقتصادی
از کانسارهای فلزی تنها مقدار ناچیزی رگه های نازک مس وابسته به فاز گرمابی (هیدروترمال) فعالیت های آتشفشانی اواخر ائوسن و همچنین رگه های اکسید منگنز وابسته به فعالیت چشمه های آب گرم دامنه های سبلان در خور ذکر می باشند. از کانسارهای غیر فلزی می توان گچ، تراورتن، دیاتومیت و پامیس را نام برد. شمار چشمه های آب گرم معدنی وابسته به آتشفشان سبلان زیاد و منابع زمین گرمایی احتمالی وابسته به این چشمه ها نیز در خور بررسی هستند.
