زمین این میراث گرانبها تنها سیاره پذیرای حیات است؛ برماست که زمین را بشناسیم و حقایق آن را درک نماییم. شناخت این کره خاکی دلیل ایجاد دانش‌های مختلف است و مجموعه این دانش‌ها حجم گسترده‌ای از داده‌های علوم‌زمین را سبب می‌شود.
سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور یکی از مهمترین سازمان های تولید کننده داده‌های علوم زمین می‌باشد که در سطح ملي وظیفه تولید اطلاعات پايه زمين شناختي را عهده دار است. در این راستا و به جهت مدیریت صحیح و کاربردی این حجم از داده‌های تولیدی علوم زمین، نیاز به ایجاد یک مرکز که مسئولیت مدیریت متمرکز داده‌ها و اطلاعات حاصله در تمامی مراحل انجام کار و بعد از آن را به عهده بگیرد ضروری به نظر می رسید.
به این منظور، پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور در سال 1378 بر طبق اساسنامه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور (ماده 7) در زمینه مرجعیت جمع‌آوری اطلاعات و با هدف مدیریت، حفظ و نگهداري و اشتراک گذاری داده‌های علوم زمین، تاسیس شد. در سال 1394 بر اساس بند ب، ماده 157 برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوري اسلامی ایران مبنی بر راه اندازی پایگاه جامع علوم زمین و همزمان با افزایش فعالیت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در علوم بین رشته ای و گسترده تر شدن فعالیتهای این سازمان، اهداف و رویه پایگاه داده علوم زمین مورد بازنگری قرار گرفت. در همین راستا فعالیت و داده‌های تولیدی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور توسط پایگاه مورد ارزیابی مجدد قرار گرفت. بعد از آن نیازسنجی گروههای تخصصی بر اساس اقلام داده تولیدی در هرگروه انجام شده و همسو با نیاز سازمان، پروژه های جدید پایگاه تعریف و اهداف و چارت پایگاه تغییر کرد.
با توجه به حجم قابل توجه داده‌های تولید شده در سازمان زمین‌شناسی و به منظور مدیریت بهینه این داده‌ها سه فرایند شناخت و استانداردسازی داده های علوم زمین، نگهداری در قالب بانکهای اطلاعاتی و ارائه داده‌ها از طریق سامانه های تخصصی می بایست انجام شود. ارائه اطلاعات مستلزم مجوزهای قانونی مورد نیاز می‌باشد که این مجوزها در قالب موارد زیر برای سازمان زمین‌شناسی صادر شده است:
· بند "د" ماده 21 قانون برنامه چهارم: بهبود و گسترش سیستم‌های اطلاع رسانی، توسعه و گسترش پایگاه های‌داده‌های علوم زمین به‌منظور دسترسی سرمایه‌گذاران و کارآفرینان به اطلاعات موردنیاز توسط دولت
· بند "ب"، ماده 157 برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوري اسلامی ایران مبنی بر راه اندازی پایگاه جامع علوم زمین
· مصوبه حق دسترسی آزاد به اطلاعات (بند چ منشور حقوق شهروندی)
· ابلاغیه طراحی سامانه برخط و مکان محور جهت انباشت و ارائه داده‌های علوم زمین (بند 2 نقشه راه بخش معدن و صنایع معدنی 1397-1400)
· ابلاغیه توسعه زیر ساخت اطلاعاتی زمین‌شناسی و اکتشاف جهت اشتراک‌گذاری داده‌های سازمان های متولی (بند 4 نقشه راه بخش معدن و صنایع معدنی 1397-1400)
ذینفعان:
· دست اندرکاران علوم زمین
· سیاست گذاران و تصمیم گیران
· پیمانکاران و توسعه دهندگان سیستم
· اعضا و بازدیدکنندگان وب سایت
اهداف استراتژیک پایگاه داده‌های علوم زمین کشور
· تمرکز چرخه های نگهداشت پایگاه بر بیشترین بهره مندی از داشته ها و امکانات موجود
· نگهداری از داده‌ها و فراورده های علوم زمین کشور
· تهیه استاندارد برای داده‌ها، فرآورده ها و فرایندهای حوزه های مختلف علوم زمین
· اعتبارسنجی و ارزش گزاری داده‌ها و فراورده های علوم زمین
· ارائه داده‌ها و فراورده های علوم زمین از درگاههای متفاوت و همگام با فناوری روز متناسب با نیازهای ذینفعان آنها
· تحقیق، تدوین و انتشار مدل داده‌های تحلیلی و تصمیم ساز از داده‌های علوم زمین
· سرویس گرایی و مکانیزه نمودن خدمات داده ای علوم زمین پایگاه
· ایجاد چرخه حیات برای داده‌ها و فراورده های علوم زمین
· سودآوری معنوی و ارائه شناسه یکتا برای فراورده های علوم زمین
· واکنش موثر و به موقع به رویدادهای علوم زمین
· تبدیل شدن به محل داد و ستد داده‌ها و فرآورده های علوم زمین
· فراهم آوردن بستری پایدار برای تعامل، هم اندیشی، تبادل نظر و گردآوری دانش و آرا دست اندرکاران علوم زمین
· کسب اعتبار جهانی با ارائه داده‌ها و دست آوردهای علوم زمین کشور در سطح بین المللی
· درآمدزایی از توان، تجربه، تخصص، داده‌ها و خدمات موجود در پایگاه
· تضمین اجرای موفق فعالیت های پایگاه با فراهم کردن بسترهای قانونی لازم
فرآیند مدیریت داده در پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور
فرآیند مدیریت داده در پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور شامل یک چرخه از استاندارد گردآوری و برداشت داده، نگهداری و ارائه داده‌هاست، اولین مرحله مدیریت داده‌ها شامل شناخت و استانداردسازی داده‌های تولید شده توسط گروههای مختلف در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور است. خروجی بخش شناخت و استانداردسازی، ورودی فرآیند پایگاه داده است. در این مرحله داده ورودی ارزیابی و تحلیل می‌شود و سپس در یک قالب استاندارد در بانکهای اطلاعاتی نگهداری می‌شود. مرحله بعد ارائه اطلاعات است که در این مرحله داده‌های نگهداری شده در بانکهای اطلاعاتی به صورت استاندارد ارائه می‌شود. چرخه حیات داده با ارائه داده‌ها پایان نمی یابد چرا که داده‌ها مرتبا نیازمند به روزرسانی هستند تا اطلاعات دقیق و به روز در دسترس کاربران قرار گیرد بنابراین داده‌ها پس از به روز رسانی، مجددا وارد چرخه داده می‌شود.
• شناخت و استانداردسازی داده‌های علوم زمین:
شناخت و تهيه استاندارد براي داده‌های حوزه هاي مختلف علوم زمين، نخستین مرحله در پیشبرد اهداف پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور به شمار می رود. تدوين و انتشار مدلی برای داده‌هاي تحليلي و تصميم ساز از داده‌هاي علوم زمين و شناسایی فعالیت ها و پروژه ها در گروه های مختلف سازمان از وظایف بخش شناخت و استانداردسازی داده‌های علوم زمین است. از آنجاییکه هدف اصلی پایگاه ملی داده‌های علوم زمین، شناخت، استانداردسازی و نگهداری داده‌هاست و "نه تولید داده"، این بخش پس از شناسایی داده‌های تولیدی در گروه های مختلف سازمان که نیازمند به ذخیره سازی هستند، موظف به تدوین استانداردی مناسب جهت گردآوری و ذخیره سازی به گروه های مرتبط می‌باشد که لازمه این امر شناسایی فرآیندهای تولید داده است.
خروجی این گروه به صورت مدل استاندارد و گزارش تحلیلی است که در اختیار گروه "مرکز بانکهای اطلاعاتی" برای تولید بانک اطلاعاتی و نگهداری استاندارد داده ها قرار می گیرد.
• مرکز بانکهای اطلاعاتی:
یکی از وظایف مهم پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور، نگهداری داده‌ها و فراداده‌ها در قالب بانکهای اطلاعاتی اعم از توصیفی یا مکانی می‌باشد. با توجه به گستردگی حوزه‌های تحت پوشش علوم زمین و نیز گرایشها و شاخه های زیرمجموعه علوم زمین که حدود 132 حوزه تا کنون شناسایی شده است، پایگاه ملی داده‌های علوم زمین را بر آن داشت که به عنوان یکی از وظایف مهم، اطلاعات این حوزه‌ها را در قالبی استاندارد، حفظ و نگهداری نماید.
در راستای پایبندی به تعهدات و عملکرد وظیفه ای بهینه در زمینه ذخیره سازی و ارائه اطلاعات و حفظ و حراست از اطلاعات تولیدی سازمان زیرساختهای فناوری اطلاعات پایگاه داده (سخت افزاری و نرم افزاری) به روز رسانی و ارتقا داده شده است. خروجی این بخش به صورت بانک داده و گزارش تحلیلی است که این خروجی به عنوان ورودی در اختیار گروه " سامانه ارائه اطلاعات" قرار گرفته و مدل نمایش آن در بستر بانکهای اطلاعاتی و تارنمای پایگاه ارائه می شود.
• سامانه ارائه اطلاعات علوم زمین:
این بخش مهمترین و آخرین مرحله فرایند پایگاه داده می‌باشد که اطلاعات دریافتی از بخش‌های شناخت و استانداردسازی و مرکز بانکهای اطلاعاتی در این بخش در سامانه های ارائه نمایش داده می‌شود. فعالیتهای این بخش شامل اشتراک‌گذاری و ارائه داده‌های تولیدی سازمان زمین شناسی در قالب بانک های اطلاعاتی، پروژه های تخصصی علوم زمین و سامانه‌های مکانی و توصیفی در بستر تارنمای پایگاه داده می باشد.
زیر ساخت ها و سامانه های ارائه اطلاعات در پایگاه داده های علوم زمین کشور به شرح زیر می باشد:
- پورتال پایگاه ملی داده علوم زمین کشور www.ngdir.ir
- سامانه مدیریت اطلاعات مکانی webGIS.ngdir.ir
- سامانه ملی کاتالوگ ومجموعه داده باز data.gov.ir
تمامی خروجی گروههای کاری پایگاه داده به عنوان ورودی گروه "سامانه ارائه اطلاعات" بعد از نهایی شدن فرمت استاندارد نمایش به صورت خروجی "رکورد اطلاعاتی و گزارش های تحلیلی" در پورتال پایگاه داده، بانکهای اطلاعاتی و سامانه های عنوان شده قرار می گیرد و جهت استفاده کلیه کاربران و ذینفعان علوم زمین با سطح دسترسی تعریف شده نمایش داده می شود.
· کتابخانه علوم زمین:
کتابخانه علوم زمین، درگاهی جهت ذخیره‌سازی، ساماندهی و ارائه اطلاعات در قالب دیجیتال و هاردکپی می باشد. سامانه مدیریت اطلاعات توصیفی و اسنادی پایگاه داده ها بستری پیشرفته جهت دسترس پذیر ساختن اطلاعات مبتنی بر امکانات جستجو، بازیابی و پردازش اطلاعات، است که با صرفه جویی در زمان، امکان دسترسی آسان از طریق منابع الکترونیکی به منابع اطلاعاتی اعم از کتاب، گزارش، نقشه، مقاله، پایان نامه، CD، بدون محدودیت زمانی و مکانی و با قابلیت جستجوی پیشرفته (از طریق عنوان، موضوع و حتی نام نویسنده یا تهیه کننده) را میسر می سازد.
خروجی این گروه رکورد اطلاعاتی می باشد که در سامانه اطلاعات توصیفی و اسنادی با آدرس library.ngdir.ir در پورتال پایگاه داده جهت استفاده کاربران علوم زمین به نمایش در می آید.
